Materiał powstał we współpracy z MRiT
Wraz z Magdaleną Rzeczkowską Ministerstwem Finansów i
przy wsparciu strony społecznej wypracowaliśmy korzystne rozwiązania podatkowe
dla fundacji rodzinnej i jej beneficjentów – informuje minister rozwoju
i technologii Waldemar Buda i podkreśla – Nie chcemy jednak, aby fundacje
rodzinne były postrzegane jako wehikuły optymalizacji podatkowej. To wbrew
celowi ustawy i naszych wspólnych założeń.
Fundacja rodzinna korzysta z szeregu
udogodnień podatkowych. Premiują one związki rodzinne z fundatorem. Nie oznacza
to jednak, że fundacja rodzinna ma
służyć optymalizacji podatkowej – w tym przypadku przyjęto odrębny, szczególny
sposób opodatkowania, neutralny w stosunku to opodatkowania innych osób
prawnych.
CIT nie zawsze należny
Fundacja rodzinna jest osoba prawną i
jako taka podlega podatkowi dochodowemu od takich osób (CIT). Jednak, jako że
służy do kumulacji kapitału rodzinnego, korzysta ze zwolnień promujących taką kumulację.
Pierwszą korzyść da się odczuć już
przy zakładaniu fundacji rodzinnej. Sama czynność założenia oraz przekazania do
niej majątku nie jest opodatkowana. W przepisach przyjęto, że – w odróżnieniu
np. od zakładania spółek – nie występuje tu opodatkowany przychód ani po
stronie fundacji rodzinnej, ani jej fundatorów. Zrezygnowano też z podatku od
czynności cywilnoprawnych, w odniesieniu do czynności, które fundację rodzinną
tworzą (tj. od przekazywania majątku).
Gdy już fundacja rodzinna działa, to
od swojej działalności (np. zbywania składników majątkowych) nie płaci CIT na
bieżąco. Obowiązek zapłaty podatku powstanie dopiero w momencie przekazywania
środków beneficjentom fundacji rodzinnej, w tym przekazywania mienia w
związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej. Trzeba wówczas zapłacić ryczałtowy CIT według obniżonej,
15-procentowej stawki (standardowa to 19 proc.). Jednak – co jest mniej
korzystne w porównaniu do zwykłych zasad – przy obliczaniu tego podatku nie
można odliczać kosztów uzyskania przychodów i amortyzacji. Podstawą
opodatkowania jest przychód równy wartości świadczenia lub mienia otrzymywanego
przez beneficjenta.
Przypomnijmy, że działalność
gospodarcza fundacji rodzinnej jest ustawowo ograniczona. Może polegać w
szczególności na:
·
obrocie majątkiem,
w tym udziałami w spółkach;
·
najmie;
·
udzielaniu
pożyczek spółkom, w których fundacja rodzinna posiada udziały, lub
beneficjentom;
·
obrocie obcą
walutą w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji
rodzinnej oraz
·
działalnością w
związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym.
Gdy fundacja rodzinna w swojej
działalności wykroczy poza ten katalog, musi się liczyć z koniecznością zapłaty
CIT według karnej stawki 25 proc.
W przypadku przekazania mienia w
związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej też należy zapłacić CIT 15-procentowy.
Wówczas przychód pomniejsza się o wartość podatkową mienia wniesionego przez
fundatora, tj. wartość niezaliczoną uprzednio do kosztów podatkowych, jaka
byłaby przyjęta przez fundatora za koszt podatkowy, gdyby składnik ten został
przez fundatora odpłatnie zbyty bezpośrednio przed wniesieniem do fundacji
rodzinnej, nie wyższa od wartości rynkowej tego mienia.
CIT rodzinny i estoński
Czasem fundacja rodzinna bywa
porównywana do systemu tzw. estońskiego CIT, w którym spółka nie płaci podatku
dochodowego, dopóki nie wypłaci dywidendy wspólnikom. Istnieje jednak poważna
różnica: co do zasady spółka opodatkowana estońskim CIT nie ma ograniczeń co do
zakresu wykonywanej działalności gospodarczej.
Osoby fizyczne będące wspólnikami
spółek opodatkowanych CIT estońskim mogą być fundatorami lub beneficjentami
fundacji rodzinnych bez utraty prawa do korzystania z CIT estońskiego przez
spółki. W pierwotnym tekście ustawa o fundacji rodzinnej wykluczała takie
rozwiązanie. W nowelizacji uwzględniono jednak postulaty przedsiębiorców, aby
umożliwić połączenie CIT estońskiego oraz fundację rodzinną.
Zachęty w PIT
Beneficjenci fundacji rodzinnej są
zwolnieni z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), jeśli należą do
najbliższej rodziny fundatora. Chodzi tu o samego fundatora oraz jego małżonka,
wstępnych, zstępnych, rodzeństwo, pasierbów, ojczyma lub macochę.
Osoby zaliczane do I lub II grupy
podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn (czyli dalsza
rodzina) zapłacą PIT według stawki 10 proc. Pozostali beneficjenci, rodzinnie
niepowiązani z fundatorem, zapłacą 15-procentowy PIT.
Fundacja rodzinna działa w charakterze
płatnika, tj. jest zobowiązana pobrać podatek od dokonywanych świadczeń na
rzecz beneficjentów oraz wpłacić go do urzędu skarbowego. Jeśli przedmiotem
świadczenia nie są pieniądze, wówczas podatnik (beneficjent, fundator) będzie
zobowiązany wpłacić do fundacji rodzinnej kwotę należnego podatku w terminie do
dziesiątego dnia następnego miesiąca po otrzymaniu świadczenia.
Otrzymywanie przez beneficjentów
świadczeń od fundacji rodzinnej nie podlega też podatkowi od spadków i darowizn.
Z podatku tego zwolnione jest też otrzymanie mienia w związku z jej
rozwiązaniem.
VAT czasem
należny
Fundacja
jako osoba prawna prowadząca działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT
może być podatnikiem VAT. Rejestracji dla celów tego podatku nie zabrania ani
ustawa o VAT ani ustawa o fundacjach rodzinnych..
W
świetle przepisów o VAT, aby rozstrzygnąć czy dane świadczenie będzie podlegało
opodatkowaniu VAT, należy ustalić, czy dany podmiot spełnia kryteria do uznania
go za podatnika VAT, oraz czy wykonuje w ramach swojej działalności czynności
opodatkowane VAT.
Wymienione w art. 5 ustawy o VAT czynności (dostawa
towarów/świadczenie usług) podlegają opodatkowaniu VAT w sytuacji, gdy są
odpłatne i dokonywane są przez podatnika działającego dla tych czynności w
takim właśnie charakterze.
W
przypadku stwierdzenia, że dane czynności podlegają opodatkowaniu VAT, należy
zauważyć, że w ustawie o VAT funkcjonują rozwiązania w zakresie tzw. zwolnienia
podmiotowego. Zwolniona od podatku VAT jest sprzedaż dokonywana przez
podatników, u których wartość sprzedaży (bez kwoty podatku) nie przekroczyła
łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Po przekroczeniu tego
limitu podatnik obowiązany jest do zarejestrowania się jako podatnik VAT czynny
i rozliczania VAT.
Analiza
przesłanek, czy fundacja rodzinna w konkretnym stanie faktycznym spełnia
definicję podatnika, czy wykonuje samodzielnie działalność gospodarczą w
rozumieniu ustawy o VAT powinna być dokonywana indywidualnie, z uwzględnieniem
przesłanek wskazanych m.in. w art. 15 ust. 1 i 2 oraz art. 5 ust. 1 tej ustawy.
Jeśli fundacja rodzinna zamierza uzyskiwać dochody
np. z najmu lokali, to rejestracja na VAT może być opłacalna. Co do zasady usługi
związane z zakwaterowaniem (PKWiU 55) podlegają opodatkowaniu stawką VAT
8%. Fundacja rodzinna w takim przypadku może odliczyć
VAT naliczony od wydatków związanych z utrzymaniem takich nieruchomości.
Natomiast
zwolnione od podatku VAT są usługi w zakresie wynajmowania lub wydzierżawiania
nieruchomości o charakterze mieszkalnym lub części nieruchomości, na własny
rachunek, wyłącznie na cele mieszkaniowe lub na rzecz społecznych agencji najmu[1]
(art. 43 pkt 36 ustawy o VAT), a także na rzecz m.in. jednostek samorządu
terytorialnego wyłącznie w celu wynajmu lub dzierżawy na rzecz osób fizycznych
na ich własne cele mieszkaniowe (na warunkach określonych § 3 ust. 1 pkt 22
rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2013 r. w sprawie zwolnień
od podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień[2]).
W
przypadku świadczenia ww. usług zwolnionych, prawo do odliczenia podatku VAT
naliczonego z tytułu nabycia towarów/usług związanych z utrzymaniem nieruchomości nie
będzie przysługiwało.
W
obszarze VAT skutki podatkowe mogą dotyczyć fundatora. w odniesieniu do
wniesienia do fundacji rodzinnej składników majątkowych wykorzystywanych przez
niego na cele działalności gospodarczej prowadzonej przez fundatora lub
wytworzonych w ramach tej działalności.
W momencie zawiązywania fundacji
rodzinnej i wnoszenia do niej majątku przez fundatora, należy mieć również
na względzie wyłączenie, o którym mowa w art. 6 pkt 1 z ustawy o VAT, w zakresie
transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. .
Skutki podatkowe w zakresie VAT transakcji i zdarzeń dokonywanych
w związku z wprowadzeniem do systemu prawnego fundacji rodzinnej będą określane
w konkretnych stanach faktycznych w oparciu o istniejące krajowe przepisy o VAT,
z uwzględnieniem regulacji wynikających z dyrektywy VAT i innych przepisów
unijnych.
[1] Dz.
U. z 2023 r. poz. 790
[2] Dz. U. z 2023 r. poz. 955, z późn. zm.
Materiał powstał we współpracy z MRiT
