Około 20 proc. Amerykanów twierdzi, że próbowało diety bezglutenowej. Dla wielu osób jednak nadal nie jest jednak jasne, czy gluten jest nam potrzebny, czy może powinniśmy pozbyć się go raz na zawsze.
”Newsweek” zapytał pięciu dietetyków o ich opinię na temat glutenu — białka obecnego w zbożach oraz wszystkich produktach na bazie pszenicy np. chlebie, makaronie, ciasteczkach i wypiekach.
Najbardziej przeciwna glutenowi była dietetyczka i specjalistka ds. żywienia Kimberly Gomer: — Nie jest to niezbędny składnik odżywczy, więc jako dietetyk nie uważam go za zdrowy. Ciało może tylko skorzystać na usunięciu go z diety.
Po drugiej stronie opowiedziała się dietetyczka z Nutrition and Lifestyle Medicine Clinic, Clemmie Oliver: — Zboża są ważną częścią naszej diety, a szeroko zakrojone badania pokazują, że spożywanie produktów pełnoziarnistych wiąże się z niższym ryzykiem cukrzycy typu 2, chorób sercowo-naczyniowych, niektórych nowotworów i ogólnej śmiertelności.
Kto powinien unikać glutenu?
Wszyscy eksperci zgodzili się, że jest jedna grupa, która musi bezwzględnie unikać glutenu. To chorzy na celiakię, którzy stanowią ok. 1 proc. światowej populacji.
— Osoby cierpiące na celiakię muszą całkowicie unikać żywności zawierającej gluten, ponieważ zmagają się z chorobą autoimmunologiczną, w której jest on motorem odpowiedzi immunologicznej — powiedziała dr Debra Silberg, gastroenterolożka i dyrektorka naukowa Beyond Celiac.
— Odpowiedź immunologiczna wpływa na cały organizm, a u osób z celiakią mogą występować problemy takie jak niedożywienie, biegunka, wzdęcia brzucha z powodu stanu zapalnego w jelitach — kontynuowała — Celiakia może również prowadzić do zmęczenia, depresji, lęku, mgły umysłowej i innych problemów neurologicznych.
Według danych Cleveland Clinic, w Stanach Zjednoczonych kolejne 6 procent populacji nie toleruje dobrze glutenu. Eksperci twierdzą, że osoby te mogą również odnieść korzyści z odstawienia go.
— Osoby z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten mogą doświadczać objawów takich jak wzdęcia, zmęczenie i bóle stawów po spożyciu go, chociaż nie mają celiakii — powiedział inny dietetyk. — W przypadku tych osób usunięcie glutenu z diety może prowadzić do znacznego złagodzenia tych symptomów.
Kolejny ekspert dodał, że niektórzy ludzie mogą nawet nie zdawać sobie sprawy z tego, że cierpią na nietolerancję lub wrażliwość na gluten, więc przetestowanie diety bezglutenowej może przynieść im wiele korzyści:
— Każdy, kto ma jakiekolwiek negatywne, niezidentyfikowane objawy, takie jak wzdęcia lub mgła umysłowa, może odnieść korzyści z całkowitego usunięcia glutenu z diety na miesiąc. Po tym czasie należy powoli wprowadzać go z powrotem do jadłospisu, w celu oceny nietolerancji.
Nieprzyjemne objawy
A co z osobami bez celiakii, nietolerancji lub nadwrażliwości na gluten? Niektórzy eksperci także im odradzają spożywanie tego białka w dużych ilościach.
Jeden z dietetyków powiedział, że u niektórych osób gluten może „prowadzić do problemów trawiennych i przyczyniać się do stanów takich jak nieszczelne jelita” — wówczas ściana jelita staje się bardziej przepuszczalna, umożliwiając przenikanie różnych substancji do krwi. Dlatego zaleca się spożywanie glutenu z umiarem i zwracanie uwagi na wszelkie niepożądane objawy.
— Dla większości osób produkty z glutenem mogą być zdrową częścią diety, bo zawierają niezbędne składniki odżywcze i błonnik. Natomiast nadmierne ich spożycie może prowadzić do nieprzyjemnych objawów, takich jak wzdęcia.
Kolejny ekspert poleca zwracać uwagę nie tylko na ilość, ale też na rodzaj spożywanych produktów z glutenem.
— Produkt wykonany w 100% z mąki pełnoziarnistej jest mniej przetworzony i mniej prozapalny niż ultraprzetworzone, pełne cukru wypieki.
— Zjedzenie takiego wypieku może powodować dyskomfort u osób, które normalnie tolerują gluten, z powodu przetwarzania go wraz z dodatkowymi składnikami. Jeżeli to możliwe, zawsze lepiej jest wybierać żywność pełnowartościową lub minimalnie przetworzoną.
”Zdrowsza alternatywa”
Dietetycy ostrzegają również przed postrzeganiem żywności bezglutenowej jako zdrowszej alternatywy dla produktów zawierających gluten:
— Istnieje błędne przekonanie, że bezglutenowy oznacza zdrowy. To nieprawda i w rzeczywistości czasami produkt zawierający gluten jest mniej przetworzony i zdrowszy dla tych, którzy go tolerują – mówił jeden z naszych rozmówców.
Z tym stwierdzeniem zgodziła się dr Silberg dodając: — Niestety, aby żywność bezglutenowa smakowała lepiej, często zawiera ona dużo dodanych cukrów, stabilizatorów i innych chemikaliów. Ważne jest, aby czytać etykiety i starać się kupować żywność, która zawiera minimalną ilość dodatków.
Dla Kimberly Gomer jedną z zalet diety bezglutenowej jest to, że jest ona świetną okazją do porzucenia przetworzonych węglowodanów. Jest to szczególnie ważne dla 11,6 proc. Amerykanów z cukrzycą typu 2 i 38 proc. ze stanem przedcukrzycowym, ponieważ ich ciała nie zawsze potrafią poradzić sobie z cukrami i węglowodanami w diecie.
— Diabetycy, osoby ze stanem przedcukrzycowym i osoby z insulinoopornością, a także wszyscy, którzy próbują schudnąć, mogą czerpać korzyści z usunięcia glutenu z diety — powiedziała Gomer. Insulinooporność jest prekursorem stanu przedcukrzycowego; insulina jest hormonem, który radzi sobie z cukrem.
— Wiele osób ma insulinooporność, a rezygnując z glutenu, rezygnują z dużej ilości zawierających go węglowodanów, takich jak ciastka, ciasta, chleb, krakersy, a także wiele przetworzonych produktów spożywczych — dodała — Jest to fundament do stosowania diety pełnej białka, zdrowych tłuszczów, warzyw i węglowodanów, które nie zawierają glutenu.
Może pomóc osobom z chorobami autoimmunologicznymi
Według ekspertów ds. żywienia także inne grupy mogą odnieść korzyści z rezygnacji z żywności zawierającej gluten. Clemmie Oliver specjalizuje się w leczeniu osób z zaburzeniami jelitowymi, w tym chorobą jelita drażliwego (IBD) i zespołem jelita drażliwego (IBS).
Według niej osoby z IBS mogą zauważyć złagodzenie objawów przy stosowaniu diety bezglutenowej, ale nie będzie dotyczyć to wszystkich chorych: — Badania sugerują, że za złagodzenie objawów nie jest odpowiedzialne usunięcie samego glutenu, ale zmniejszenie spożycia fermentujących węglowodanów zwanych fruktanami, co jest efektem stosowania diety bezglutenowej.
Jak wyjaśniła, może to mieć podobny efekt do stosowania diety FODMAP, która jest często zalecana w leczeniu IBS. Oliver powiedziała też, że ”nie ma potrzeby unikania glutenu” u osób z IBD, chyba że z powodu stałych problemów jelitowych zdiagnozowano u nich również IBS.
Inny ekspert wspomniał o tym, że dieta bezglutenowa może pomóc osobom z chorobami autoimmunologicznymi:
— Nowe badania sugerują związek między glutenem a chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak zapalenie tarczycy Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów i łuszczyca. W tych przypadkach gluten może nasilać stan zapalny i reakcje immunologiczne.
— Widziałem, jak wielu moich klientów zmieniło swój stan zdrowia, usuwając gluten z diety, a badania wykazały, że wiele osób z zaburzeniami autoimmunologicznymi zgłasza poprawę objawów i zmniejszenie stanu zapalnego po przyjęciu diety bezglutenowej. Nie każda osoba cierpiąca na chorobę autoimmunologiczną musi wyeliminować ze swojej diety gluten, ale ci, u których występuje wrażliwość, mogą odnieść znaczne korzyści.
Podsumowując, według ekspertów odstawienie glutenu nie wszystkim przyniesie korzyści. Natomiast warto jest wypróbować dietę bezglutenową i sprawdzić, czy nasze samopoczucie się zmieni.
Tekst opublikowany w amerykańskim „Newsweeku”. Tytuł, lead i śródtytuły od redakcji „Newsweek Polska”.
