Zanim Jair Bolsonaro opuścił prezydenturę Brazylii, fundusz Amazon był zamrożony, ale jego odejście wzbudziło w Europie ponowne zainteresowanie zwiększeniem wysiłków na rzecz zachowania tzw. płuca ziemi.
Utworzony w 2008 roku przez Norwegię i Brazylię fundusz Amazon (lub Fundo Amazônia w języku portugalskim) jest głównym narzędziem współpracy używanym przez Europę do inwestowania w projekty w brazylijskiej części lasów amazońskich. Obecnie 93,8% funduszy pochodzi z Norwegii, kolejne 5,7% zostało przekazane przez Niemcy, a 0,5% pochodzi od Petrobras, państwowej brazylijskiej firmy naftowo-gazowej.
Ale pod przywództwem Bolsonaro komitety odpowiedzialne za zarządzanie Funduszem zostały rozwiązane, co wzbudziło obawy ekologów, że skrajnie prawicowy polityk może potencjalnie zniszczyć mechanizm, który zgromadził ponad 3,4 miliarda BRL (równowartość 616 milionów euro) w postaci darowizn na rzecz powstrzymanie wylesiania w lasach tropikalnych.
Jednak odkąd Luiz Inácio Lula da Silva pokonał Bolsonaro w ostatnich wyborach i uchwalił ustawę, która przywróciła fundusz w styczniu, inicjatywa powraca – i cieszy się większym zainteresowaniem niż kiedykolwiek w krajach europejskich.
Norwegia, Niemcy, Francja, Szwajcaria i Wielka Brytania
Na przykład Norwegia i Niemcy ogłosiły, że wznowią swoje darowizny, które zostały zamrożone za rządów Bolsonaro.
Oczekuje się, że Oslo pozostanie głównym darczyńcą w ciągu najbliższych kilku lat, ponieważ ma długą tradycję współpracy międzynarodowej i dużo inwestuje w lasy tropikalne, powiedział Euronews brazylijski ekolog Fernando Mathias, doradca ds. Polityki w Rainforest Foundation Norway. Mathias mieszka w Norwegii od kilku lat i zajmuje się polityką współpracy w zakresie ochrony środowiska między tymi dwoma krajami.
„Fundusz Amazon jest częścią szerszej polityki rządu norweskiego, który jest bardzo skoncentrowany na strategii klimatycznej i leśnej” – powiedział.
„Norwegia ma tradycje w dziedzinie współpracy międzynarodowej i jest jednym z nielicznych krajów w Europie, które przeznaczają 1% swojego PKB na współpracę międzynarodową. Choć jest to mały kraj, jest istotnym graczem na arenie międzynarodowej” – dodał.
Francja jest również jednym z krajów, które obecnie rozważają wsparcie Funduszu, powiedziała minister spraw zagranicznych Catherine Colonna podczas oficjalnej wizyty w Brazylii w lutym.
„Francja bada możliwość wniesienia wkładu dwustronnego, podobnie jak Unia Europejska, która również bardzo aktywnie bada możliwość wniesienia wkładu [to the Amazon Fund]”, powiedział Colonna na konferencji prasowej w Brasílii.
Szwajcaria to kolejny.
„Szwajcaria omawiała fundusz Amazon w ramach nieformalnej wymiany informacji z brazylijskimi władzami przejściowymi. Obecnie rozważana jest wpłata na Fundusz” – powiedział rzecznik w grudniu.
Wielka Brytania poinformowała również, że bada możliwość przystąpienia do grupy, choć nie ujawniła informacji o wysokości swojego wkładu.
„Nasi ministrowie otrzymali prośbę o przystąpienie Wielkiej Brytanii do funduszu Amazon od kilku przedstawicieli rządu tymczasowego w Egipcie podczas COP27 i oceniamy możliwości” – poinformowała ambasada Wielkiej Brytanii w Brazylii w notatce dla Euronews w grudniu.
Poza Europą udział Stanów Zjednoczonych nie został jeszcze potwierdzony, ale analitycy spodziewają się darowizny w wysokości około 50 milionów dolarów.
Darowizny mają „wartość geopolityczną”
Według Adriany Ramos, doradcy w Instituto Socioambiental (ISA), brazylijskiej organizacji społeczeństwa obywatelskiego, Amazon Fund przyciąga zagraniczne kraje, ponieważ stanowi opłacalną strategię inwestowania w lasy tropikalne. W przeszłości Adriana była przedstawicielem społeczeństwa obywatelskiego w komitecie nadzorującym strategię funduszu.
„Istnieje polityczny interes we wspieraniu nowego rządu, który jest zaangażowany w ograniczenie wylesiania, ale jest też bardziej praktyczny powód tego wsparcia ze strony krajów europejskich. Dla nich jest to opłacalne” – powiedział Ramos dla Euronews.
„Są to kraje, które już zobowiązały się do redukcji emisji, więc są bezpośrednio zainteresowane emisją dwutlenku węgla z lasów. Chociaż inwestowanie w Amazon Fund nie daje im kredytów na zrekompensowanie własnych emisji, generuje rodzaj dyplomu, który ma dużą wartość geopolityczną” – powiedziała również.
Pieniądze z Funduszu przeznaczone są na finansowanie przedsięwzięć służących ochronie lasu i zapewnieniu jego zrównoważonego rozwoju, a ich wykorzystanie nadzoruje Narodowy Bank Rozwoju Gospodarczego i Społecznego (BNDES).
Otrzymane do tej pory darowizny zostały skierowane na sfinansowanie 102 projektów prowadzonych przez organizacje pozarządowe lub agencje rządowe, takie jak Brazylijski Instytut Środowiska i Odnawialnych Zasobów Naturalnych (Ibama), który jest odpowiedzialny za monitorowanie i zwalczanie wylesiania. Według raportów zarządczych projekty pozytywnie wpłynęły do tej pory na 207 000 osób – w większości mieszkańców Amazonii.
Zdaniem Eugênio Pantoja, dyrektora ds. polityki publicznej w Instytucie Badań nad Środowiskiem, fakt, że pozytywne skutki projektów można łatwo zmierzyć za pomocą obowiązującego systemu zarządzania, jest kolejnym powodem, dla którego nowi darczyńcy mogą dołączyć do funduszu Amazon w najbliższej przyszłości w Amazonii (IPAM), którzy uczestniczyli w okresowych ewaluacjach funduszu.
Nowe badania opublikowane w Review of Evolutionary Political Economy pod koniec lutego pokazują, że pozytywny wpływ Amazon Fund „wynika w dużej mierze z jego trzech wzajemnie powiązanych innowacyjnych wymiarów”: wielostronnego zarządzania funduszem, opartego na darczyńcach systemu wynagradzania za wyniki oraz fakt, że bezzwrotne finansowanie projektów jest prowadzone przez BNDES.
Nowe projekty w przygotowaniu
Kraje europejskie doskonale zdają sobie sprawę ze znaczenia lasów tropikalnych w walce ze zmianami klimatycznymi i utratą różnorodności biologicznej, a rządy na całym kontynencie podkreślają, że to znaczenie może motywować nowe wpłaty do Funduszu Amazonii.
Znaczenie lasów amazońskich dla zmian klimatycznych zostało podkreślone przez Federalne Ministerstwo Spraw Zagranicznych Szwajcarii, kiedy potwierdziło ono z pierwszej ręki, że kraj rozważa rozpoczęcie składek w przyszłości.
Oczekuje się, że w ciągu najbliższych miesięcy Amazon Fund wznowi wybór nowych projektów, oprócz przywrócenia tych, które zostały przerwane w 2019 r. po tym, jak Bolsonaro zlikwidował komitety zarządzające, które umożliwiły mechanizmowi dystrybucję funduszy.
Ekolodzy uważają, że fundusz skupi się na zrównoważonym rozwoju drobnej produkcji w Amazonii, wsparciu społeczności tubylczych oraz oczywiście na monitorowaniu i zwalczaniu nielegalnego wylesiania.
„Kiedy kraje europejskie zgadzają się finansować fundusz, w rzeczywistości finansują politykę publiczną rządu brazylijskiego, której celem jest ograniczenie wylesiania Amazonii” – powiedział Euronews Eugênio Pantoja z IPAM.
„To nie tylko inwestowanie w lasy: oznacza to również wspieranie tych trzech głównych kierunków działania w nadchodzących latach, a to bardzo ważne stwierdzenie”.
