Komisja Europejska spełniła swoją obietnicę dalszego złagodzenia obowiązujących od dawna unijnych przepisów dotyczących dotacji krajowych, aby uniemożliwić firmom zajmującym się zielonymi technologiami przenoszenie się do Stanów Zjednoczonych i zachować zdolność bloku do konkurowania w skali globalnej.
Zasady były już w stanie nadzwyczajnego złagodzenia z powodu rosyjskiej inwazji na Ukrainę i kryzysu energetycznego. Poprawka ta umożliwiła państwom członkowskim łatwiejsze pompowanie publicznych pieniędzy do borykających się z problemami firm i zagrożonych gospodarstw domowych.
Ale zatwierdzenie zeszłego lata ustawy o redukcji inflacji (IRA), masowego programu pomocy państwa promowanego przez prezydenta USA Joe Bidena, skłoniło Komisję do dalszego przedłużania ram kryzysu, a nawet rozszerzenia jego zakresu, aby chronić rodzime firmy potrzebne do walki ze zmianami klimatycznymi zmiana.
W ciągu najbliższych dziesięciu lat IRA przeznaczy do 369 miliardów dolarów ulg podatkowych i bezpośrednich rabatów, aby pomóc firmom w zwiększeniu produkcji ekologicznych, najnowocześniejszych technologii – ale tylko wtedy, gdy produkty te będą wytwarzane głównie w Ameryce Północnej.
Bruksela uważa ten przepis za dyskryminujący, niesprawiedliwy i niezgodny z prawem i obawia się, że urok hojnego amerykańskiego rachunku doprowadzi do exodusu przemysłu przez Ocean Atlantycki, zadając śmiertelny cios długoterminowej konkurencyjności UE
Mając to na uwadze, Komisja dostosowała zasady pomocy państwa, aby uprościć zatwierdzanie dotacji w sześciu kluczowych obszarach – baterie, panele słoneczne, turbiny wiatrowe, pompy ciepła, elektrolizery (urządzenie wymagane do uzyskania ekologicznego wodoru) oraz technologia wychwytywania dwutlenku węgla – , a także do produkcji komponentów i surowców potrzebnych do ich wytworzenia.
Nowe procedury umożliwią państwom członkowskim większe marginesy zastrzyku środków publicznych – w formie dotacji, pożyczek lub ulg podatkowych – w celu podtrzymania rozwoju tych zielonych produktów technologicznych, które są niezbędne do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i osiągnięcia klimatu neutralność do 2050 r.
W przypadkach, w których ryzyko relokacji jest wysokie, kraje będą mogły dopasować dotacje oferowane przez rząd pozaeuropejski, taki jak USA, i zatrzymać firmę w granicach UE. Alternatywnie, kraje będą w stanie zrekompensować lukę w finansowaniu, którą firma szacuje.
Ta opcja, znana jako „dopasowana pomoc”, jest uważana za najbardziej innowacyjny element złagodzonych zasad i rodzi możliwość wyścigu subsydiów między krajami UE i spoza UE kosztem podatników.
Komisja przyznaje, że ten scenariusz jest prawdopodobny i zaproponowała kilka „zabezpieczeń” gwarantujących, że „pomoc dopasowująca” nie wymknie się spod kontroli, takich jak zmuszenie do przyznania pomocy na mniej rozwiniętych obszarach lub nakazanie lokalizacji projektu co najmniej trzy państwa członkowskie.
Firma, która skorzysta z „dopasowanej pomocy”, zrobi to pod warunkiem, że nie przeprowadzi się poza UE przez następne pięć lat lub trzy lata w przypadku MŚP.
Nowe zasady będą obowiązywały do końca 2025 r., ale wypłaty mogą być kontynuowane po tym okresie.
Chociaż nie wymieniono ich z nazwy, wydaje się, że zabezpieczenia mają na celu uniknięcie dalszego gromadzenia przez Niemcy i Francję subsydiów dla ich krajowych gałęzi przemysłu.
Dwa kraje stanowiły 77% z 672 miliardów euro zatwierdzonych programów w 2022 r., co jest oszałamiającą statystyką, która skłoniła inne kraje do wezwania Komisji do zachowania szczególnej ostrożności przed dalszym złagodzeniem zasad pomocy państwa.
Margrethe Vestager, europejska komisarz odpowiedzialna za nadzór nad polityką konkurencji, podkreśliła, że zmienione przepisy będą „proporcjonalne, ukierunkowane i tymczasowe”.
Ale na początku lutego kiedy po raz pierwszy przejrzała zmianyVestager ostrzegł, że wykorzystywanie pieniędzy podatników na rzecz wybranych firm „ma sens tylko wtedy, gdy korzysta na tym całe społeczeństwo”.
„Wykorzystywanie pomocy państwa do masowej produkcji i dopasowywania zagranicznych subsydiów to coś nowego” – powiedział wówczas Vestager. — I to nie jest niewinne.
