Matura 2024. Kontekst na egzaminie z języka polskiego. Obowiązkowy element

We wtorek (7 maja) o godzinie 9:00 rozpocznie się tegoroczna matura. W pierwszej kolejności abiturienci zmierzą się z językiem polskim na poziomie podstawowym – w formule 2023 i formule 2015.

Formuła 2023 przyniosła zmiany w ocenianiu matur. Zarówno na egzaminie ustnym, jak i pisemnym z języka polskiego, doszedł nowy obowiązkowy element: kontekst.

Konteksty zastąpiły to, co do tej pory było nazywane tekstami kultury. Wszyscy, którzy będą zdawać maturę w formule 2023, w wypracowaniu będą musieli odnieść się do:

• minimum dwóch utworów literackich (w tym do jednej lektury obowiązkowej);
• minimum dwóch kontekstów.

Na maturze ustnej z języka polskiego wymagane jest z kolei odniesienie się do przynajmniej jednego kontekstu. Co istotne, opracowane przez CKE wymagania nie wykluczają możliwości odniesienia się do kilku kontekstów z tej samej dziedziny.

Konteksty są zespołem odniesień niezbędnych do zrozumienia utworu literackiego. To wartościowe informacje, które pogłębiają realizację tematu i dają nowe spojrzenie na omawiany problem. Przed rokiem 2023 maturzyści mogli przywoływać konteksty, ale nie musieli. Od zeszłego roku jest to obowiązkowe.

CKE dzieli konteksty na: biograficzne, historyczne, społeczne, filozoficzne, religijne, literackie i macierzyste. Za kontekst może być tym samym uznane odniesienie do:

• innego utworu literackiego niż wskazany w poleceniu (np. lektura spoza kanonu);
• historii lub teorii literatury (np. opowiadając o „Dziadach” cz. III warto wspomnieć o epoce romantyzmu);
• charakteru epoki literackiej (wspominając o trendach w danej epoce np. realizm w epoce pozytywizmu);
• biografii autora (np. przywołując wydarzenie, które bardzo wpłynęło na jego życie i światopogląd);
• filmu, serialu, spektaklu, dzieła kinowego, adaptacji teatralnej (np. spektakl „Tango” Sławomira Mrożka);
• utworu muzycznego, dzieła plastycznego, obrazów (np. plakaty, pieśni ludowe);
• mitologii (np. odniesienie do „Mitologii” Jana Parandowskiego);
• Biblii (np. przypowieści);religii (np. encykliki św. Jana Pawła II);
• filozofii (np. Platon, Arystoteles, Tomasz z Akwinu);
• historii (np. odniesienie do powstań narodowowyzwoleńczych);
• kwestii lub wydarzeń politycznych i społecznych (np. odwołanie do krytyki systemu totalitarnego przez George’a Orwella).

Co istotne, wybrany kontekst nie może powielać tego, który jest już wykorzystany w poleceniu. Jeśli więc mówi ono o „Lalce” Bolesława Prusa, wybrany przez zdającego kontekst nie może dotyczyć wspomnianego dzieła. Kontekstami będą natomiast ważne informacje z życia Bolesława Prusa, definicja pojęcia epoki pozytywizmu czy wyjaśnienie, na czym polegała praca u podstaw.

CKE przedstawiła wskazówki przy wprowadzaniu kontekstu do wypracowania:

• kontekst musi być bezpośrednio związany z analizowanym utworem lub problemem zawartym w temacie wypracowania; 
• kontekst nie może polegać jedynie na „pochwaleniu się swoją wiedzą czy erudycją”, nie mogą to też być informacje luźno związane z omawianym utworem lub zagadnieniem, ale mają służyć pogłębieniu sensu analizowanego dzieła lub problemu;
• wprowadzenie kontekstu nie wymaga tworzenia nowego akapitu, czasem wystarczy jednozdaniowa informacja – ważne, żeby okazała się funkcjonalna.

Maturzyści, którzy w pracy bądź wypowiedzi użyją kontekstu bez jego znajomości narażą się natomiast na obniżenie wyniku – zdający powinni więc dobrze znać wykorzystywany w trakcie egzaminu tekst kultury lub przebieg wydarzenia.

Oznacza to, że nie wystarczy przytoczyć tytułu utworu, w którym pojawia się poruszany motyw, ale też przekonać egzaminatora do słuszności swojej argumentacji.