Wyrażanie swoich myśli, uczuć i potrzeb jasno, bezpośrednio, z szacunkiem dla siebie i innych to postawa, która nie tylko daje szansę na dobre relacje społeczne i sprzyja samorozwojowi, ale także pomaga radzić sobie z agresywną komunikacją i hejtem. A to są dzisiaj problemy wielu dzieci. Dlaczego warto uczyć je asertywności?
Asia jest mamą dwójki dzieci. Ma odpowiedzialną pracę i wiele obowiązków domowych. Marta jest nauczycielką w szkole, gdzie mierzy się z agresywną komunikacją, jaką dzieci, często bezrefleksyjnie, stosują względem siebie i dorosłych. Obie zapytano: „Czy uczysz dzieci asertywności?”. „Nie chcę, by moje dzieci były asertywne, bo nie mam czasu na dyskusje z nimi. Kiedy rano wychodzimy do szkoły, ma być szybko i tak, jak ja mówię” – odpowiada Kasia. „Asertywność przy 30 dzieciach w klasie? To nierealne. Nie mam na to czasu. Za mało mi płacą” – twierdzi Marta.
A jednak warto uczyć dzieci asertywności, by pomóc im i nam radzić sobie z agresją i hejtem.
Podstawa komunikacji
Dzieci uczą się komunikacji poprzez różnorodne doświadczenia, interakcje z otoczeniem i obserwację zachowań dorosłych i rówieśników. Według psychologii są trzy kluczowe postawy komunikacyjne: agresja, uległość i asertywność. By je zrozumieć, wyobraźmy sobie, że między dwiema osobami jest linia. Po obu jej końcach są: ludzkie potrzeby, oczekiwania, zasoby czy marzenia.
Agresja wystąpi, kiedy osoba pierwsza przesunie tę linię w kierunku drugiej osoby, zabierając jej część dla siebie. Agresywna komunikacja to krzyk, poniżanie, drażnienie, ignorowanie, umniejszanie, deprecjacja itd. To np. hejt, mowa nienawiści i pogardy. Dzieci uczą się ich podczas socjalizacji.
O uległości w komunikacji mówimy, kiedy pierwsza osoba przesunie linię w swoją stronę, oddając tym samym część siebie. Tu dominuje akceptacja zdania innych osób, kosztem swoich potrzeb i oczekiwań. To np. przytakiwanie lub milczenie.
Asertywność jest jedyną postawą komunikacyjną, która bazuje na równowadze i wzajemnym szacunku. To umiejętność wyrażania swoich myśli, uczuć i potrzeb jasno, bezpośrednio i z szacunkiem – wobec siebie i innych. Wyrażamy swoje prawa i granice pozytywnie i zdecydowanie, bez naruszania praw innych.
Newsweek Psychologia
Foto: Newsweek
Asertywność służy zdrowemu wychowaniu i harmonijnemu rozwojowi dziecka. Rodzice, ze wsparciem nauczycieli, poprzez budowanie pewności siebie, uczenie wyrażania uczuć i stawiania granic, mogą wspomagać rozwój asertywności u dzieci. To wpływa pozytywnie na relacje społeczne dziecka, sprzyja jego samorozwojowi i przyszłym sukcesom. Jest narzędziem w radzeniu sobie z agresywną komunikacją, także z hejtem.
Dziecko asertywne, czyli jakie
Wychowanie dziecka w oparciu o zasady asertywności sprzyja całej społeczności. Potwierdziły to badania. Co zyskuje dziecko, dzięki opanowaniu tej umiejętności?
• Zwiększone poczucie własnej wartości: Asertywne dzieci są pewne swoich potrzeb, uczuć i granic.
• Lepsze relacje międzyludzkie: Dzieci uczące się asertywności wyrażają swoje myśli i uczucia pozytywnie i z szacunkiem wobec innych. Budują zdrowe relacje z rówieśnikami, rodzeństwem, nauczycielami i innymi dorosłymi. Wyniki badania opublikowanego w „Journal of School Psychology” pokazują, że dzieci zachowujące się asertywnie mają lepsze wyniki szkolne i są bardziej akceptowane przez swoich kolegów.
• Większą samoświadomość: Dzieci uczące się asertywności lepiej identyfikują swoje emocje, potrzeby i granice, co rozwija je emocjonalnie.
• Samodzielność i pewność siebie: Asertywne wychowanie rozwija w dziecku poczucie własnej wartości i pewności siebie. Dziecko, które umie zdecydowanie stawiać granice, rozwija zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji.
• Rozwijanie empatii: Dziecko uczące się asertywności, uczy się zrozumienia i szacunku dla uczuć innych – fundamentu zdrowych relacji społecznych.
• Odporność na presję rówieśniczą: Asertywne dzieci potrafią bronić swoich poglądów i wartości.
Umiejętność pracy ze stresem: Badanie przeprowadzone przez American Psychological Association (APA) wykazało, że dzieci uczące się asertywności są mniej narażone na stres i depresję.
• Lepszą komunikację: Dzieci zachowujące się asertywnie, potrafią jasno i zrozumiale wyrażać swoje potrzeby i oczekiwania, co ułatwia porozumienie. Badania opublikowane w „Child Development”, pokazują, że dzieci te są skuteczniejsze w radzeniu sobie z konfliktami i negatywnymi sytuacjami społecznymi.
Wychowanie dzieci w asertywności, jak pokazują przykłady Kasi i Marty, może być wyzwaniem przy codziennych obowiązkach i ograniczonym czasie. Jednak korzyści płynące z asertywnego podejścia – od zwiększonego poczucia własnej wartości dziecka, poprzez lepsze relacje międzyludzkie, aż po umiejętność radzenia sobie ze stresem i agresją – są bezcenne. Wspierają indywidualny rozwój dziecka i budują zdrowe, szanujące się społeczności.
Nasze bohaterki, podobnie jak wielu innych rodziców i nauczycieli, mogą odkryć, że inwestycja w rozwijanie asertywności u dzieci to krok w stronę kształtowania bardziej odpornego psychicznie pokolenia, gotowego stawić czoła wyzwaniom współczesnego świata. Dzięki konsekwentnemu modelowaniu asertywności i wspieraniu dzieci w wyrażaniu siebie, możemy wspólnie pracować nad tworzeniem przestrzeni, gdzie hejt i agresja ustępują miejsca wzajemnemu szacunkowi i zrozumieniu.
Każde dziecko, podobnie jak u Kasi i Marty w ich codziennych dylematach, zasługuje na szansę nauczenia się, jak skutecznie i z szacunkiem komunikować swoje potrzeby i granice. Przyjmując to wyzwanie, nie tylko ułatwiamy naszym dzieciom nawigację po skomplikowanym świecie społecznym, ale też wspieramy tworzenie bardziej empatycznej i szczęśliwej przyszłości dla wszystkich.
