Wnioski dla uczniów są druzgocące. A Lubnauer odpowiada prześmiewczą rolką. „Himalaje bezczelności” [ANALIZA]

Nagranie nie pozostawia wątpliwości — MEN bardziej troszczy się o własny pijar niż o interesy uczniów. Mało skutecznie jednak. Na tym tle nawet nielubiany minister Przemysław Czarnek wypada lepiej — w podobnych okolicznościach potrafił przynajmniej maturzystów przeprosić.

Nie działa, jak powinien

29 lipca Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport „System sprawdzania i oceniania egzaminów maturalnych”. Kontrola objęła Okręgową Komisję Egzaminacyjną w Poznaniu — największą wśród ośmiu działających w kraju, obsługującą maturzystów z województw: zachodniopomorskiego, lubuskiego i wielkopolskiego (15 proc. wszystkich).

Wnioski są druzgocące. Co piąty egzaminator z OKE w Poznaniu popełnił błędy merytoryczne, a co dziesiąty — techniczne. Od 2021 r. odsetek egzaminatorów, którzy zaliczają wpadki, podwoił się, np. z biologii i chemii co najmniej jedną pomyłkę zaliczyło nawet 75 proc. egzaminatorów.

— Wszelkie błędy po ich stronie (…) mogą utrudniać dostanie się na studia — przypomniał podczas prezentacji wyników kontroli prezes NIK Marian Banasiak. Odwoływanie się i prostowanie błędów przekracza terminy rekrutacji i obniża szanse poszkodowanych maturzystów. To też wytknęli w swoim raporcie kontrolerzy.

Uznali, że system „nie działał tak, jak powinien”, a oceny „nie zawsze były obiektywne i sprawiedliwe”. Zauważyli, że od 2021 r., gdy malała liczba zdających, prawie dwukrotnie wzrosła w kraju liczba wglądów do pracy maturalnej. Wzrosła też — następująca w ich wyniku — liczba wniosków o podniesienie punktów i zmianę oceny. W rezultacie co czwarty wniosek w kraju był rozstrzygany na korzyść uczniów, a w OKE w Poznaniu aż 40–45 proc. Każdy taki przypadek wymagał zmiany świadectwa dojrzałości — w 2024 r. dotyczyło to 3457 maturzystów.

NIK alarmuje, że system jest dziurawy. MEN odpowiada – rolką na Facebooku.

MEN liczy lajki

Matura zastępuje egzamin wstępny na studia — nikomu nie trzeba tłumaczyć, jak wiele od tego zależy. Dlatego system powinien działać precyzyjnie i bez kolizji. Wydaje się jednak, że najsłabiej rozumie to Ministerstwo Edukacji Narodowej.

W odpowiedzi na raport NIK wiceministra Katarzyna Lubnauer nagrywa prześmiewczą rolkę do mediów społecznościowych. Nie przeprasza, nie pociesza. Nie zapowiada poprawek w systemie. Za to proponuje zagadkę matematyczną: „Wyobraźcie sobie, że stoicie przed gabinetem ortopedycznym i przyglądacie się osobom, które wychodzą z tego gabinetu. Doszlibyście szybko do wniosku, że 40 proc. osób ma problem z kończynami…”.

Problem w tym, że mówimy o egzaminach a nie skręconych kostkach. Ale ubawiona własnym pomysłem na porównanie, wiceministra najlepsze kpi z NIK-u, a raport nazywa fake newsem. I gdy NIK alarmuje, że egzaminatorzy zaniżają wyniki, a system nie ma mechanizmów naprawczych, Lubnauer dowcipkuje, że to tylko „trzy prace na tysiąc” (wg danych to jednak 10 na tysiąc — red.). I bagatelizuje problem: „Powiedzmy szczerze, egzaminatorzy bardzo się starają i większość matur jest sprawdzona dobrze, a trzy na tysiąc ma zmieniony, czasami, wynik”.

Gdzie jest zaufanie?

Nie pierwszy raz już NIK przyznał, że formułowane wobec zasad egzaminacyjnych zastrzeżenia uczniów, rodziców i nauczycieli nie są czczym narzekaniem, przeciwnie — mają podstawy. Poprzedni raport z 2019 r. zwracał uwagę na ten sam problem — brak wiarygodności systemu oceniania prac. W tegorocznym kontrolerzy alarmują, że nie zaszła poprawa, a nawet jest gorzej, bo dwa razy więcej prac zostało zweryfikowanych pozytywnie, czyli na korzyść ucznia.

Ale, gdy prezes Banaś zwraca uwagę, że „maturzyści w coraz mniejszym stopniu ufają w skuteczność funkcjonowania tego systemu”, wiceministra Lubnauer zaklina rzeczywistość i mówi: „Tak naprawdę polscy uczniowie mają zaufanie do sprawdzania prac maturalnych, większość w ogóle nie kwestionuje wyników”. Tyle że w praktyce maturzysta ze Świnoujścia musiałby, dla wglądu w swoją pracę, pokonać ponad 350 km do OKE w Poznaniu (wglądu można dokonać wyłącznie na miejscu, w OKE). MEN udaje, że problem jest marginalny. A przecież większość poszkodowanych nigdy nie walczy o swoje punkty — bo ich na to nie stać, nie mają czasu albo po prostu nie wiedzą, jak to zrobić.

Nie wszyscy znajdą też nauczyciela, który sprawdzi pracę i jeszcze przygotuje odwołanie. Nie wszystkich stać na opłacanie nauczyciela, który przygotuje im odwołanie. To oznacza, że faktyczna skala nieujawnionych błędów w wynikach egzaminów może być znacznie większa.

O tym, jak bardzo Lubnauer mija się z rzeczywistością, świadczą komentarze pod ministerialną rolką: „Wstyd”, „Himalaje bezczelności”, „Propaganda z PRL”, „Wake up do cholery!” Następnego dnia wiceministra nagrała drugą rolkę, która jednak sytuacji nie poprawiła — w niej znowu o „trzech pracach na tysiąc” i o tym, że system działa całkiem dobrze.

Napisz, sprawdź, zakwestionuj

Od lat szokują nas opowieści uczniów, którzy odkrywają, że źle zdany egzamin nie jest ich winą. Maturzystów, którzy jednego dnia dowiadują się, że matury nie zdali, a za miesiąc — że jednak zdali.

O takiej absolwentce liceum z Lublina pisałam w „Newsweeku” dwa lata temu: w dniu ogłoszenia wyników usłyszała, że nie zdała z polskiego. Odwołała się, ale informacja o tym, że OKE uznało jej punkty, znalazła ją w trakcie pisania poprawkowej matury. Jej wynik z polskiego skoczył z 28 proc. do 72 proc. Jednak startowała już na inne studia, niż planowała.

W tym samym czasie minister Czarnek przepraszał na Twitterze ósmoklasistkę z Warszawy. Miała wyjątkowo kiepski wynik egzaminu z matematyki, ale po odwołaniu okazało się, że jednak zdała go świetnie: zamiast 36 proc. powinna dostać 80 proc. Dziewczynka nie dostała się do liceum w pierwszym naborze.

Rok później pisałam o Tymku, który na wgląd do OKE w Poznaniu jechał ponad 100 km. Potem polonistka znalazła kilka „zapomnianych” przez egzaminatora punktów — na szkodę maturzysty.

To pojedyncze przykłady, zanurzone jednak w morzu innych. W tym roku nie zabrakło kolejnych dramatycznych historii — np. maturzysty z Torunia, który jest dyslektykiem, a mimo to egzaminatorzy policzyli mu błędy ortograficzne i interpunkcyjne. O tym, że jego odwołanie zadziałało, dowiedział się tuż przed poprawką.

System opiera się na założeniu, iż młody człowiek w stresie ma nie tylko napisać egzamin, ale potem jeszcze umieć go zakwestionować i udowodnić, że został skrzywdzony. Odwołania, według NIK, wygrywa ok. 3,5 tys. maturzystów w roku. To nie jest statystyczny błąd. To jest systemowa nieodpowiedzialność, której ofiarami padają młodzi ludzie. W tym kraju można nie dostać się na studia, bo ktoś źle policzył punkty. I nikt za to naprawdę nie odpowiada.