Wytworzyły maski i perfumy. Muchy udają termity, żeby wniknąć do gniazda

Świat przyrody niezmiennie nas zadziwia nie tylko swoimi mechanizmami, ale też sprytem, dzięki któremu radzą sobie rośliny i zwierzęta. Specjalne ubarwienie skrzydeł motyli, które odstraszają agresorów, łowienie ofiar przez rosiczki, muchołówki i inne, czy pająki potrafiące biegać jak mrówki, by uniknąć kłopotów.

Teraz międzynarodowy zespół naukowców zaobserwował kolejny ciekawy przykład – mucha plujka potrafi z powodzeniem żyć w kolonii termitów, dzięki specjalnej „masce”.

Odkrycia dokonano w górach Antyatlas w południowym Maroku, gdzie zaobserwowano gatunek muchówki z rodziny Calliphoridae. Jej larwy są zdolne przedostawać się do kolonii termitów.

„To przypadkowe odkrycie. W naszej grupie badawczej badamy głównie motyle i mrówki. Ponieważ padał obfity deszcz i motyle nie latały, szukaliśmy mrówek. Kiedy podnieśliśmy kamień, znaleźliśmy kopiec termitów z trzema larwami much, których nigdy wcześniej nie widzieliśmy. Woda prawdopodobnie zalała głębsze warstwy gniazda, a larwy wynurzyły się na powierzchnię” – relacjonuje Roger Vila, badacz IBE, który kierował badaniem.

„To musi być niezwykle rzadki gatunek, ponieważ odbyliśmy trzy kolejne wyprawy w tym rejonie i, pomimo podniesienia setek kamieni, znaleźliśmy tylko dwie muchy razem w innym kopcu termitów„.

„Maska” termita na odwłoku

Larwy muchy rozwinęły unikalny kamuflaż, który pomaga im wnikać do kopców termitów. Na odwłoku mają „maskę” termita: niefunkcjonalną głowę z czułkami tej samej wielkości co u dużego termita żniwiarza. Mają też parę sztucznych oczu, które w rzeczywistości są otworami oddechowymi.

„Większość termitów żyje na głębokości kilku metrów i nie ma żadnej percepcji wzrokowej. Jednak termity zbieracze wychodzą o zmierzchu, aby zbierać trawę, więc mają funkcjonalne oczy, które larwy są w stanie naśladować” – mówi Vila.

Ich charakterystyczne „macki” niezwykle szczegółowo imitują czułki termitów. Są nie tylko na części imitującej głowę, ale wokół ciała, co pozwala na jednoczesną komunikację z kilkoma termitami.

To właśnie dzięki czułkom termity rozpoznają się w ciemnym gnieździe. Wyczuwają nimi nie tylko kształt, ale też zapach członków gniazda. Jeśli ktoś się różni, termity-żołnierze atakują i rozczłonkowują intruza, włącznie z termitami innych kolonii. Larwy musiały więc nauczyć się naśladować również charakterystyczny zapach swoich żywicieli.

„Określiliśmy skład chemiczny tych larw, a wynik jest zaskakujący: nie można ich odróżnić od termitów w kolonii, w której żyją; pachną dokładnie tak samo. Ponadto larwy i termity w konkretnej kolonii mają niewielkie różnice w profilu chemicznym, które odróżniają je od innych kopców termitów. Ten zapach jest kluczowy dla interakcji z termitami i korzystania z ich życia wspólnotowego. To chemiczne przebranie” – tłumaczą naukowcy.

Podczas badań naukowcy zauważyli, że larwy mają tendencję do osiedlania się w najbardziej zaludnionych obszarach gniazda, gdzie otrzymywały… stałą uwagę termitów, które czyściły je za pomocą swoich aparatów gębowych.

„Larwy nie tylko są tolerowane, ale również nieustannie komunikują się z termitami poprzez kontakt z ich czułkami przypominającymi czułki. Wydaje się, że termity nawet je karmią, chociaż nie zostało to jeszcze jednoznacznie udowodnione” – wyjaśnia Vila.

Choć wiadomo, do jakiej rodziny muchówek należą larwy, to dorosła forma tych konkretnych osobników pozostaje nieznana. Larwy w warunkach laboratoryjnych ginęły przed metamorfozą.

Istnieją więc pewne relacje z termitami, włącznie z dietą, na których naukowcy będą się koncentrowali w przyszłych badaniach. Z udostępnionego przez Instytut Biologii Ewolucyjnej komunikatu wynika, że zaobserwowane zachowanie może być przykładem pasożytnictwa społecznego, ale może być także formą symbiozy. Na tę chwilę jednak znamy zbyt mało szczegółów, aby móc odpowiedzieć na to pytanie.

Międzynarodowe badanie jest wynikiem wspólnych wysiłków Instytutu Biologii Ewolucyjnej (IBE) i Instytutu Botanicznego w Barcelonie (IBB, CSIC-CMCNB) w Barcelonie, Uniwersytetu we Florencji we Włoszech, Uniwersytetu w Minnesocie i Uniwersytetu Stanowego Karoliny Północnej w Stanach Zjednoczonych oraz Muzeum Historii Naturalnej w Danii.

Publikacja: Schär S, Talavera G, Dapporto L, et al. Blow fly larvae socially integrate termite nests through morphological and chemical mimicry. Current Biology. DOI: https://doi.org/10.1016/j.cub.2025.01.007