Nagroda Nobla to wyróżnienie, które przyznawane jest za wybitne zasługi dla ludzkości w różnych dziedzinach. Pierwszy raz wręczenie nagrody odbyło się w 1901 roku w Królewskiej Akademii Muzycznej w Sztokholmie. Od 1902 roku wyróżnienie wręczane jest przez króla Szwecji podczas uroczystości, która zawsze odbywa się 10 grudnia.
Nagroda Nobla 2024. Geneza wyróżnienia
Nazwa Nagroda Nobla pochodzi od nazwiska fundatora nagrody, czyli Alfreda Nobla. Był to szwedzki chemik, inżynier i przemysłowiec, który wynalazł dynamit. Naukowiec z natury był pacyfistą, a fakt, że swój duży majątek zawdzięcza czemuś, co jest bronią, było dla niego problemem moralnym.
Z tego powodu Alfred Nobel w swoim testamencie spisanym 27 listopada 1895 roku w Paryżu przekazał swój majątek, w wysokości 30 mln koron szwedzkich, na utworzenie specjalnego funduszu. Jego dochody miały być dzielone na pięć nagród za osiągnięcia w dziedzinie: fizyki, chemii, medycyny, literatury oraz za działanie na rzecz zbliżeń między narodami, rozbrojenia i krzewienia idei pokojowych.
Uroczystość wręczania Nagród Nobla odbywa się zawsze 10 grudnia, czyli w rocznicę śmierci naukowca.
Ile wynosi Nagroda Nobla?
Osoby otrzymujące Nagrodę Nobla zostają nagrodzone pieniędzmi. Od 2023 roku osoby wyróżnione dostają 11 mln koron szwedzkich. Taka suma przekłada się na około 965 tys. euro lub około 4 mln 200 tys. zł. Przed zmianą, o której zadecydowała Fundacja Noblowska, nowi nobliści dostawali po 10 mln koron szwedzkich.
Pieniądze mają zapewnić naukowcom dalszą możliwość realizowania badań, bez konieczności martwienia się o ich finansowanie. Poza nagrodą pieniężną nobliści dostają złoty medal z wizerunkiem Alfreda Nobla oraz kaligrafowany dyplom.
Z jakich dziedzin przyznawana jest Nagroda Nobla?
Początkowo Nagroda Nobla była przyznawana w pięciu dziedzinach takich jak fizyka, chemia, medycyna, literatura. Ostatnią dziedziną była Pokojowa Nagroda Nobla, którą wyróżniano osoby za najlepszą pracę prowadzącą do braterstwa między narodami, likwidacji lub zmniejszenia armii, promowanie stowarzyszeń pokojowych i udział w nich.
Natomiast w 1968 roku Szwedzki Bank Narodowy zdecydował się ustanowić nową dziedzinę. Od tego roku Nagrodę Nobla można zdobyć także za osiągnięcia w dziedzinie ekonomii. Był to ostatni raz, kiedy została zwiększona liczba wyznaczonych dziedzin.
Wyróżnienie przyznają komitety złożone z naukowców, które z nadesłanych nominacji wybierają takie osiągnięcie, które ich zdaniem zasługuje na nagrodę.
