Wskaźnik HOMA-IR (Homeostatic Model Assesment – Insulin Resistance), inaczej wskaźnik insulinooporności, to narzędzie, dzięki któremu możemy określić stopień insulinooporności, który wskazuje na zaburzenia gospodarki węglowodanowej organizmu.

Wskaźnik HOMA-IR – informacje podstawowe

Wskaźnik HOMA oblicza się na podstawie stężenia glukozy i insuliny w surowicy krwi na czczo. Wskaźnik HOMA-IR jest wskaźnikiem stosowanym w diagnostyce insulinooporności. Co ważne – wynik wskaźnika HOMA-IR nie jest ostateczny, ponieważ wynik otrzymany dzięki zastosowaniu wskaźnika HOMA jest orientacyjny. Powinien zostać potwierdzony wynikami innych badań. Nie należy diagnozować insulinooporności jedynie na podstawie wskaźnika HOMA-IR, którego obliczenie ułatwia kalkulator HOMA-IR.

Diagnostyka insulinooporności uwzględnia wykonanie dodatkowych badań, do których zaliczamy badanie stężenia glukozy w surowicy krwi na czczo, doustny test obciążenia glukozą (OGTT), oznaczenie poziomu proinsuliny, pomiar stężenia adiponektyny (ADPN), a także pomiar białka C-reaktywnego. Na etapie diagnostyki zaburzeń metabolizmu glukozy powinien zostać również obliczony wskaźnik Quicki (Quantitative Insulin Sensitivity Check Index).

Ile powinno wynosić prawidłowe stężenie glukozy i stężenie insuliny w surowicy krwi?

Prawidłowe stężenie glukozy mieści się w granicach 70–99 mg/dl (3,9–5,5 mmol/l). U osób zdrowych stężenie glukozy w surowicy krwi na dwie godziny po posiłku nie powinno być wyższe niż 140 mg/dl (7,8 mmol/l).

Prawidłowy poziom insuliny przed spożyciem posiłku nie powinien przekraczać 10 mU/ml. Wiele o stanie zdrowia mówi także wzrost poziomu insuliny po spożyciu posiłku. U osób zdrowych po godzinie od spożycia glukozy poziom insuliny we krwi nie powinien przekraczać 50 mU/ml. Po dwóch godzinach od spożycia glukozy poziom insuliny powinien obniżyć się do 30 mU/ml.

Jak obliczyć wskaźnik HOMA-IR?

Aby obliczyć wskaźnik HOMA, trzeba wykonać badanie insuliny we krwi i określić stężenie glukozy we krwi. Wskaźnik HOMA-IR oblicza się, mnożąc poziom insuliny na czczo (mU/ml) przez poziom cukru na czczo (mmol/l) i dzieląc otrzymany wynik przez 22,5. Otrzymany wynik to wskaźnik HOMA-IR.

Niski wskaźnik HOMA-IR (< 2,5) nie wskazuje na insulinooporność. Wysoki wskaźnik HOMA-IR (>2,5) może wskazywać na insulinooporność.

Obliczenie wskaźnika HOMA-IR ułatwia kalkulator HOMA-IR. Trzeba jednak wiedzieć, że wskaźnik HOMA stosowany jest obecnie jedynie w badaniach naukowych.

Na czym polega insulinooporność?

Insulinooporność (ang. insulin resistance, IR) to zaburzenie metabolizmu glukozy, które charakteryzuje się opornością komórek organizmu na działanie insuliny. Insulina to hormon polipeptydowy produkowany w trzustce przez komórki β (beta) wysp Langerhansa, który reguluje stężenie glukozy we krwi. W przebiegu insulinooporności komórki organizmu słabiej reagują na działanie insuliny, co prowadzi do kompensacyjnego wzrostu wydzielania tego hormonu (hiperinsulinemia).

Insulinooporność jest często związana z innymi zaburzeniami. Zaliczamy do nich m.in.:

  • nadciśnienie tętnicze,
  • wysokie stężenie cholesterolu we krwi,
  • obturacyjny bezdech senny,
  • zespół policystycznych jajników (PCOS),
  • wysokie stężenie trójglicerydów we krwi,
  • niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby,
  • upośledzona tolerancja glukozy,
  • otyłość brzuszna.

Zdarza się, że obniżona wrażliwość komórek na działanie insuliny ma podłoże genetyczne, ale znacznie częściej do rozwoju insulinooporności przyczyniają się nieprawidłowe nawyki żywieniowe i styl życia. Zwykle insulinooporność to zaburzenie wynikające z nadwagi lub otyłości oraz braku aktywności fizycznej.

Ryzyko rozwoju insulinooporności wzrasta wraz z wiekiem. Obniżona wrażliwość na insulinę często występuje u kobiet ciężarnych, zwiększając ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej. U młodzieży w okresie dojrzewania występuje fizjologiczna insulinooporność, która ma związek ze zmianami hormonalnymi.

Ryzyko insulinooporności zwiększają takie czynniki jak:

  • siedzący tryb życia,
  • nadwaga i otyłość – w szczególności otyłość brzuszna (tzw. otyłość trzewna),
  • popełniane błędy dietetyczne, które powodują nagły wyrzut insuliny m.in. stosowanie bogatej w cukry proste diety oraz nieregularne spożywanie posiłków,
  • niektóre choroby i przyjmowane leki,
  • czynniki genetyczne.

Ważne – wysoki wskaźnik HOMA powinien skłonić do zmiany diety i trybu życia.

Czy możliwe jest zmniejszenie insulinooporności?

Zmniejszenie insulinooporności oraz związanych z nią zagrożeń jest możliwe. Aby zmniejszyć insulinooporność, niezbędna jest zmiana stylu życia, która uwzględnia stosowanie odpowiednio skomponowanej diety. Podstawę diety w insulinooporności powinny stanowić produkty o niskim indeksie glikemicznym. Dla osób z insulinoopornością zalecana jest np. dieta śródziemnomorska, która pomaga kontrolować poziom glukozy we krwi.

Istotny wpływ na poziom glukozy i insuliny we krwi ma także regularna aktywność fizyczna, która pomaga zwiększyć wrażliwość komórek na insulinę.

Podsumowując, wskaźnik HOMA-IR, czyli iloraz stężenia insuliny i glukozy we krwi, podzielony przez 22,5, pozwala wstępnie wykryć zaburzenia metabolizmu glukozy, które wskazują na insulinooporność. Choć wskaźnik HOMA-IR może sugerować, że mamy do czynienia z insulinoopornością, to nie jest wiarygodnym narzędziem diagnostycznym. W celu zdiagnozowania insulinooporności trzeba wykonać specjalistyczne badania, do których zaliczamy m.in. doustny test obciążenia glukozą.

Źródła:

  • M. Szurkowska, K. Szafraniec, A. GIlis-Januszewska i in., Wskaźniki insulinooporności w badaniu populacyjnym i ich wartość predykcyjna w określeniu zespołu metabolicznego, Przegląd Epidemiologiczny, 59, s. 743–751, 2005
  • Witek J, Witek P, Pańkowska E., Insulinooporność u dzieci. Pediatric Endocrinol Diab Metabol, 17(4), s. 206–213, 2011
  • Monika Skoczeń, Kacper Radwański, Joanna Chrzanowska, Agnieszka Zubkiewicz-Kucharska, Występowanie zaburzeń gospodarki węglowodanowej i lipidowej u dzieci z otyłością prostą w zależności od wieku oraz stopnia otyłości, Endokrynologia Pediatryczna, 4(49), s. 27-36, 13/2014
  • Gajewski P., Szczeklik A., Interna Szczeklika 2016, Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2016

Udział

Leave A Reply

Exit mobile version