Dymiące kominy fabryk, spaliny z rur wydechowych są przyczyną smogu? Niewątpliwie. Ale jak wynika z analiz Polskiego Alarmu Smogowego, głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza w Polsce jest sektor komunalno-bytowy, czyli gospodarstwa domowe. Odpowiadają one za 86 proc. całkowitej emisji pyłu zawieszonego i praktycznie w 100 proc. za emisję toksyn pochodzących ze spalania śmieci, w tym tworzyw sztucznych.
Spalanie złej jakości węgla w urządzeniach, które nie spełniają norm emisji spalin, a nadal takie urządzenia mamy w Polsce, napędza problem zimowego smogu. Może być w Polsce takich urządzeń nawet ok. 3 mln. Smog tworzy się w powietrzu zwłaszcza podczas bezwietrznych dni. Wysokie ciśnienie atmosferyczne wspomaga jego powstawanie.
Zimowy smog. Toksyny skumulowane w „obwarzanku”
Dr inż. Krzysztof Skotak z Instytutu Ochrony Środowiska PIW od lat przygląda się kwestiom dotyczącym jakości powietrza w Polsce. Badacz podkreśla, że smog jest zabójczy dla naszego zdrowia, wpływa między innymi na rozwój mózgu dzieci, ale zatruwa i dorosłych. Uwagę w okresie grzewczym przykuwa zwłaszcza smog zimowy.
– Jeżeli mówimy o smogu zimowym, to lokalnie występuje tam, gdzie mamy duże emisje z tzw. niskiej emisji. Relatywnie rzecz biorąc, możemy powiedzieć, ze jeśli mieszkamy np. pod miastem, gdzie są kopciuchy, tam smog będzie mocno odczuwalny, ale mogą być miejsca w niewielkiej odległości, które będą dużo czystsze – podkreśla dr Skotak.
Zanieczyszczenia powietrza są jednak odczuwalne nawet tam, gdzie nie są generowane. Zjawisko to doskonale widać na przykładzie miejskich „obwarzanków” i nie chodzi tu o popularne precle z makiem. Np. Kraków leży w niecce, która jest otoczona takimi obwarzankami, a więc gminami, z których smog przemieszcza się do położonego niżej miasta. Zanieczyszczenia w takim obszarze mają tendencję do kumulowania się. Podobnie jest w Warszawie.
– Pamiętajmy, że zanieczyszczenie powietrza nie zna granic. Wyemitowane zanieczyszczenie będzie ulegało rozproszeniu, stężenia będą niższe, ale będą się przemieszczały. Jest na to świetny przykład, często słyszymy, że w mieście jest czysto, a „obwarzanek” nas zatruwa, to fakt.
Niska emisja powierzchniowa odnosi się do „niskich kominów”, ale nie do niskiego poziomu zanieczyszczeń.
Wykluczaniem kopcących urządzeń grzewczych w gospodarstwach domowych zajęły się poszczególne polskie gminy. Wprowadzając uchwały smogowe, wprowadzamy do domów lepsze urządzenia grzewcze, zmniejszamy skalę zanieczyszczeń powietrza. Program Czyste Powietrze ma również wspierać polską transformację energetyczną, ale system składania wniosków został zawieszony 28 listopada tego roku. W ramach programu właściciele domów jednorodzinnych mogą otrzymać dofinansowanie na wymianę nieekologicznych źródeł ciepła lub na poprawę efektywności energetycznej budynku (m.in. termomodernizację).
Program Czyste Powietrze w nowej odsłonie wróci 31 marca 2025 r. Po wznowieniu zajdą jednak radykalne zmiany: nie będzie już można dostać dofinansowania do kotłów gazowych, zamiast audytów energetycznych będą oceny dokonywane przez eksperta na miejscu, a poziom prefinansowania spadnie z 50 do 20 proc.
