Osteoporoza dotyka 2,1 mln Polaków po 50. roku życia, z czego 1,7 mln to kobiety. Z szacunkowych danych wynika, że u niemal 1 na 3 kobiety i 1 na 5 mężczyzn po 70. roku życia wystąpi złamanie osteoporotyczne. Rok po złamaniu szyjki kości udowej, 82 proc. pacjentów utraci samodzielność, zaś 20 proc. umrze. By zmienić te statystyki potrzebna jest edukacja społeczeństwa. Właśnie w tym celu powstała Koalicja „Zmierz się z osteoporozą” – by prowadzić działania edukacyjne i promować zachowania zmierzające do poprawy sytuacji zdrowotnej osób, u których występuje ryzyko osteoporozy.
Za mało kości w kości
Osteoporoza to postępujący ubytek masy kostnej, który prowadzi do nadmiernej kruchości kości. Ponieważ początkowo choroba przebiega całkiem bezboleśnie, bywa nazywana „cichym złodziejem kości”. Brak wyraźnych objawów utrudnia jej wczesne diagnozowanie. Główne czynniki ryzyka osteoporozy to wiek i płeć, palenie papierosów, ale duży wpływ na wystąpienie choroby mają także nadużywanie alkoholu, siedzący tryb życia, niedobór wapnia i witaminy D.
– Choć szacowana liczba osób chorych na osteoporozę w Polsce w 2022 roku, oparta na wskaźnikach epidemiologicznych, wynosi 2,1 mln, to leczonych z jej powodu jest jedynie niecałe 5 procent – mówi prof. Brygida Kwiatkowska, Konsultant Krajowy w dziedzinie reumatologii. – Trudno w to uwierzyć, ale są województwa, w których między 60 a 80 procent chorych z osteoporozą, nie ma postawionego rozpoznania. Dlatego tak ważne są wszelkie działania edukujące społeczeństwo, dzięki którym będzie można dotrzeć zarówno do osób narażonych na ryzyko złamań osteoporotycznych, jak i pacjentów, u których takie złamania już wystąpiły, ale nie są oni objęci leczeniem.
Wystarczy prosty pomiar wzrostu
W Polsce każdego roku dochodzi do ok. 120 tys. złamań kości spowodowanych osteoporozą. Wg ekspertów jest to jeden z pierwszych sygnałów świadczących o rozwijającej się chorobie. Takie złamanie nazywa się niskoenergetycznym – w wyniku upadku z wysokości własnego ciała, ale bywa także, że następuje w następstwie kichnięcia, kaszlu czy podparcia się na nadgarstku.
– Do najczęstszych złamań osteoporotycznych należą złamania kręgów, złamanie bliższego końca kości udowej, kości promieniowej czy kości ramiennej. Szacuje się, że złamania kręgów występują u co czwartej kobiety po 50. roku życia i u co drugiej w wieku ponad 85 lat. Każde złamanie osteoporotyczne zwiększa ryzyko kolejnego od dwóch do dziesięciu razy – wskazuje prof. Jarosław Czubak, Konsultant Krajowy w dziedzinie ortopedii i traumatologii narządu ruchu.
Według ekspertów kluczowe w skutecznej walce z osteoporozą, jest niedopuszczanie do złamań osteoporotycznych, które zwiększają ryzyko zgonu i skracają życie pacjentów.
– Okazuje się, że wystarczy zwykły pomiar wzrostu, który jest najprostszym, wstępnym „badaniem przesiewowym – dodaje prof. Kwiatkowska. – Ubytek o 4 cm i więcej może świadczyć o powolnych, kompresyjnych złamaniach trzonów kręgowych. Problem w tym, że niewielu lekarzy pyta o wzrost i niewielu pacjentów go mierzy, więc nawet zapytani podają taki, który mieli zmierzony wiele lat temu.
Potrzebne podnoszenie świadomości
Kampania „ZMIERZ SIĘ” jest odpowiedzią środowiska na niewystarczający poziom wiedzy społeczeństwa i pilną potrzebę działań zmierzających do poprawy profilaktyki, wczesnego wykrywania i skutecznego leczenia osteoporozy.
– Pomysł zawiązania Koalicji jest efektem dyskusji prowadzonej przez organizacje zaangażowane w edukację, profilaktykę i leczenie osteoporozy w Polsce, w tym przez przedstawicieli środowiska lekarskiego, pacjenckiego, menedżerów ochrony zdrowia, reprezentantów administracji publicznej oraz przedstawicieli przemysłu farmaceutycznego i spożywczego – wymienia prof. Jarosław Pinkas, Konsultant Krajowy w dziedzinie zdrowia publicznego. – Jako Rada Naukowa Koalicji liczymy na to, że będzie się ona rozszerzać, bo już dziś mamy deklarację środowiska farmaceutów, którzy chętnie do niej dołączą.
Misją Koalicji jest integracja różnych środowisk wokół wspólnego celu, jakim jest zwrócenie uwagi opinii publicznej oraz polityków na konieczność podniesienia poziomu edukacji społeczeństwa w zakresie osteoporozy oraz poprawy jakości opieki nad osobami starszymi w Polsce, narażonymi na złamania kości. Będzie też promować świadomość zdrowotną, nakierowaną na wczesne rozpoznanie osteoporozy, między innymi dzięki kontroli wzrostu i prawidłowej diecie.
– Najlepszym sposobem na osteoporozę jest zmniejszenie ryzyka jej rozwoju poprzez prawidłowe żywienie, regularną aktywność fizyczną, odstawienie wszelkich używek – mówi prof. Ewa Marcinowska-Suchowierska, Przewodnicząca Zespołu Ekspertów ds. Osteoporozy przy NIGIR. – Udokumentowano, że dobrze zbilansowana dieta, a zwłaszcza odpowiednia podaż wapnia (Ca) i witaminy D, jest niezbędna do uzyskania i utrzymania optymalnej masy kostnej u osób młodych, a u starszych spowalnia ubytek kości, przez co przyczynia się do zmniejszenia ryzyka złamania.
W populacji Polski istnieją powszechne niedobory Ca i wit. D. Oceniono, że dobowa ilość Ca dostarczana z pożywieniem nie przekracza nawet w 50 proc. ilości zalecanej, a niedobór wit. D występuje u 80-90 proc. naszej populacji. Tak więc istnieje pilna potrzeba zwiększenia podaży Ca z pożywieniem (najbogatsze źródło Ca to mleko i jego przetwory), a jeśli to niemożliwe, to poprzez suplementację Ca z wykorzystaniem soli wapniowych. W przypadku niedoborów witaminy D u osób młodszych warto stosować rozsądną ekspozycję skóry na słońce w okresie letnim z okresową (jesienią i wiosną) suplementacją doustną wit. D, a u osób starszych stałą całoroczną suplementację doustną preparatami witaminy D.
Razem dla zdrowych kości
— W ramach kampanii będziemy starali się dotrzeć zarówno do społeczeństwa jak i środowiska medycznego z prostymi przekazami – mówi Magdalena Kołodziej, prezes zarządu Fundacji MY Pacjenci, inicjatorka kampanii. – Chcemy edukować osoby powyżej 50. roku życia na temat wartościowej diety, bogatej w wapń i witaminę D, zdrowego stylu życia z adekwatną do wieku aktywnością fizyczną. Z drugiej strony chcemy uwrażliwić środowisko medyczne na potrzebę monitorowania czynników ryzyka, wdrożenia wczesnej diagnostyki osteoporozy, między innymi dzięki pomiarowi wzrostu. Niezwykle ważne jest także, by osoby po złamaniach osteoporotycznych były kierowane do poradni leczenia osteoporozy.
Ambasadorem kampanii jest piosenkarka i producentka muzyczna Anna Jurksztowicz. Jako osoba świadoma, niezwykle aktywna zawodowo i dbająca o odpowiednią dawkę ruchu, postanowiła wesprzeć działania Koalicji „Zmierz się z osteoporozą”.
– Wiem, jak ważne są zdrowe i mocne kości, więc robię wszystko, żeby je wspomagać – mówi Anna Jurksztowicz. – Jako autorka książki o tematyce kulinarnej bardzo dbam o dietę, dlatego pilnuję, żeby znalazła się w niej odpowiednia ilość wapnia i witaminy D, bo w naszym klimacie trudno liczyć na to, byśmy wystarczająco dużo pozyskali jej ze słońca. Przyznam jednak, że dopiero dzięki kampanii dowiedziałam się, jak ważny jest pomiar wzrostu, więc wczoraj się zmierzyłam i na pewno będę pilnować, by przy okazji wizyt u lekarza również poprosić o zmierzenie. To nic nie kosztuje i trwa tylko chwilkę a może naprawdę pomóc we wczesnym wykryciu tej groźnej i ciągle bagatelizowanej, jak słyszę, choroby.
Dając dobry przykład ambasadorka kampanii „ZMIERZ SIĘ” jeszcze przed jej inauguracją wykonała badanie densytometryczne, którego celem jest diagnostyka osteoporozy. Polega ono na ocenie gęstości mineralnej kości, im mniejsza gęstość, tym większe ryzyko złamania.
– Badanie było całkowicie bezinwazyjne – mówi Anna Jurksztowicz. – Wystarczyło się położyć na specjalnym łóżku, które jest jednocześnie urządzeniem do mierzenia gęstości kości. Dzięki badaniu dowiedziałam się, że mam lekką osteopenię, więc żeby niczego nie przeoczyć, będę kontrolować swoje kości. Na następne badanie powinnam się zgłosić za rok, półtora. Na pewno będę też pilnować diety bogatej w wapń i witaminę D oraz regularnie mierzyć wzrost.
Kampania „Zmierz się z osteoporozą”, to inicjatywa łącząca przedstawicieli różnych środowisk w celu zwrócenia uwagi opinii publicznej oraz polityków na konieczność podniesienia poziomu edukacji polskiego społeczeństwa na temat osteoporozy oraz poprawy jakości opieki nad osobami starszymi w Polsce, narażonymi na złamania kości i ich konsekwencje.
Pomysł zawiązana Koalicji to efekt dyskusji prowadzonej przez osoby i organizacje zaangażowane w edukację, profilaktykę i leczenie osteoporozy w Polsce. Jej członkami są: Fundacja MY Pacjenci, Amgen, Polmlek i Lekam. Radę Naukową Koalicji tworzą prof. Brygida Kwiatkowska, prof. Ewa Marcinowska-Suchowierska, prof. Jarosław Czubak i prof. Jarosław Pinkas. Wszystkie informacje dotyczące bieżących działań dostępne są na stronie www.zmierzsie.pl
