W przyfrontowych lombardach można znaleźć drony, termowizory i generatory, które zostały tam oddane przez uzależnionych żołnierzy. Wolontariusze muszą odkupywać te przedmioty i ponownie przekazywać je armii, co stanowi dodatkowy koszt i przeszkodę w skutecznej pomocy.
Pod koniec marca 2024 r. ukraiński żołnierz i aktywista Pawło Petryczenko zwrócił uwagę na rosnącą skalę uzależnienia od gier hazardowych wśród rodzimych wojskowych. Mimo że Petryczenko zmarł na froncie dwa tygodnie później, jego oświadczenie wywołało szeroką dyskusję, która zaangażowała żołnierzy, polityków i obywateli.
Petryczenko w swoich wypowiedziach podkreślał, że hazard stanowi poważne zagrożenie dla morale i dyscypliny w wojsku. Nadmierne uczestnictwo w grach hazardowych może prowadzić do uzależnienia, długów, utraty zdolności bojowych, a nawet bezpośrednio wpływa na działania na froncie.
Dla wielu żołnierzy gry hazardowe stają się sposobem na radzenie sobie ze stresem. Petryczenko wskazał przypadek żołnierza, który przegrał w kasynie online 700 tysięcy hrywien pożyczonych od kolegów. Słyszy się nawet o przypadkach oddawania sprzętu wojskowego do lombardów w celu uzyskania pieniędzy na hazard.
Dyskusja pociągnęła za sobą konkretne działania, już 29 marca powstała petycja na oficjalnej stronie internetowej Wołodymyra Zełenskiego. Petryczenko apelował w niej o zakazanie żołnierzom gier hazardowych oraz dostępu do kasyn online na czas wojny. Poza tym w petycji postulowano zakaz reklamowania gier hazardowych z wykorzystaniem symboliki Sił Zbrojnych Ukrainy oraz zabronienie współpracy fundacji charytatywnych z przedstawicielami branży hazardowej.
Petycję podpisało 25 tysięcy osób w ciągu zaledwie kilku godzin, co było niezbędne do rozpatrzenia jej przez prezydenta Ukrainy. W odpowiedzi Zełenski zlecił Służbie Bezpieczeństwa Ukrainy, Ministerstwu Cyfryzacji oraz Radzie Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony przeanalizowanie kwestii funkcjonowania kasyn online.
Hazard w liczbach
Kasyna online to witryny lub aplikacje umożliwiające grę w hazard przez internet. Ze względu na dużą konkurencję i stosunkowo wysokie zyski, rynek ten stale się rozwija. Dużym impulsem dla rozwoju branży była pandemia COVID-19, która spowodowała zawieszenie działalności wielu tradycyjnych kasyn.
Hazard w Ukrainie został zalegalizowany w 2020 r. – oczekiwano wielu korzyści budżetowych. Według rejestru danych Opendatabot w ciągu pierwszych trzech lat od legalizacji podatki z hazardu wzrastały z 205 mln hrywien w 2021 r., przez 730,9 mln w 2022 r., aż do 10,4 mld w 2023 r. Tymczasem obroty przemysłu hazardowego w 2023 r. osiągnęły poziom od dwunastu do piętnastu miliardów hrywien miesięcznie. Każdego dnia gracze w kasynach internetowych w Ukrainie wydawali około 400 mln hrywien, czyli ok. 180 mld hrywien rocznie.
Dziesięć największych firm branży hazardowej w ubiegłym roku oficjalnie pomnożyło swoje majątki dwadzieścia osiem razy. Liderem została firma Spacix (marka Cosmolot), a największy wzrost przychodów – aż czterystadwudziestopięciokrotny – odnotowała firma Favbet.
Pomimo rosnących wpływów do budżetu coraz większą uwagę przyciąga kwestia reklamowania hazardu. Legalizacja wprowadziła go do głównego nurtu, a wraz z tym pojawiła się fala reklam, która zalała ulice, telewizję i inne media. Dane Instytutu Masowej Informacji wskazują, że co trzecia reklama w wagonach kijowskiego metra jest związana z hazardem. Wzrasta również obecność reklam hazardu w mediach online: od czerwca do października 2023 r. udział ukrytej reklamy gier hazardowych w wiadomościach wzrósł z 12,4 proc. do 16,4 proc.
Innym problemem związanym z agresywną reklamą hazardu jest jej pojawianie się na stronach, które działają nielegalnie. Są to często strony z pirackimi filmami i innymi nieautoryzowanymi treściami.
Hazard a bezpieczeństwo narodowe
Petryczenko podkreślał, że niekontrolowany rynek kasyn online jest wynikiem liberalnych regulacji. Chociaż legalizacja miała przynieść zyski do budżetu państwa, wprowadziła jednak chaos i doprowadziła do eksplozji hazardu.
Żołnierz sugerował, że miliard hrywien z podatków nie jest wart wyrządzonych szkód. Dodatkowo kasyna online i bukmacherzy często próbują poprawić swoją reputację, współpracując z fundacjami charytatywnymi, ale prawdziwa skala problemu jest ukryta za tymi działaniami. Kasyna online gromadzą miliardy hrywien, które mogłyby wesprzeć gospodarkę, przyczyniają się jednak do zadłużenia żołnierzy i ich rodzin.
Właściciele biznesów hazardowych celowo kierują reklamy do żołnierzy, używając symboliki Sił Zbrojnych Ukrainy w swoich kasynach online i oczyszczając swoją działalność niewielkimi datkami na rzecz SZU. Ponadto wiele rosyjskich kasyn online celuje w ukraińskich konsumentów, aby uzyskać dostęp do danych osobowych żołnierzy i innych obywateli, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego. Ogromne długi żołnierzy uzależnionych od hazardu mogą stać się narzędziem nacisku i manipulacji ze strony rosyjskich służb specjalnych.
Petryczenko zauważał, że w przyfrontowych lombardach można znaleźć drony, termowizory i generatory, które zostały tam oddane przez uzależnionych żołnierzy. Wolontariusze muszą odkupywać te przedmioty i ponownie przekazywać je armii, co stanowi dodatkowy koszt i przeszkodę w skutecznej pomocy.
Działania państwa
Po otrzymaniu przez Petryczenkę niezbędnej liczby podpisów temat został poruszony na posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony (RBNiO) przez prezydenta Ukrainy. Kilka dni później Zełenski podpisał decyzję RBNiO, której celem jest ograniczenie skutków hazardu online. Decyzja ta wprowadza szereg środków zapobiegawczych i regulacyjnych, mających na celu ochronę ukraińskich obywateli przed zagrożeniami związanymi z hazardem.
Według postanowień RBNiO, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych Ukrainy (ZSU) Ołeksandr Syrski oraz kierownictwo innych formacji wojskowych mają wprowadzić zakaz dostępu wojskowych do miejsc hazardowych oraz udziału w grach hazardowych w czasie wojny.
Rząd Ukrainy w ciągu miesiąca od decyzji RBNiO ma opracować procedury ograniczania wszelkich form reklamy hazardu, w tym z użyciem symboliki Sił Zbrojnych Ukrainy. Ponadto osoby stojące za hazardem online będą musiały wprowadzić limit wydatków graczy na określony czas z możliwością zmiany tego limitu nie częściej niż raz w miesiącu oraz zapewnić system monitorowania online.
Inne postanowienia dotyczą zakazu rejestrowania wielu kont dla jednego gracza oraz wprowadzenia ograniczeń czasu gry na dobę i na tydzień wraz z obowiązkowymi przerwami. Planowane jest także przeprowadzenie ogólnokrajowej kampanii informacyjnej na temat zagrożeń związanych z hazardem oraz dostępnych metod leczenia uzależnień.
Narodowa Komisja, która reguluje komunikację elektroniczną i inne usługi, ma zablokować nielegalne strony internetowe oferujące dostęp do hazardu. Ministerstwo Zdrowia Ukrainy zobligowało się do opracowania w ciągu trzech miesięcy protokołu klinicznego dotyczącego leczenia uzależnień od hazardu, podczas gdy Ministerstwo Polityki Społecznej przygotowuje standardy rehabilitacji społeczno-psychologicznej dla osób uzależnionych od gier.
Rada Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony zaleca również Narodowemu Bankowi Ukrainy opracowanie wytycznych dla banków, dotyczących blokowania płatności dokonywanych za pomocą kredytów na konta organizatorów hazardu. Ministerstwo Transformacji Cyfrowej ma z kolei przeprowadzić rozmowy z firmami Apple i Google, aby ograniczyć dostęp do nieautoryzowanych aplikacji hazardowych w ich sklepach.
Zoriana Varenia jest politolożką i dziennikarką z Ukrainy. Obecnie współpracuje z polskimi mediami, w tym z Radiem 357. Jest autorką dwujęzycznego podcastu w języku ukraińskim „Stacja Arsenalna”, w którym opowiada o tym, co otacza Ukraińców w Polsce, i o Ukrainie, którą chce pokazać Polakom.
Tekst opublikowany w „Nowej Europie Wschodniej”. Tytuł i lead od redakcji „Newsweek Polska”. „New” można kupić tutaj.
Nowa Europa Wschodnia
Foto: Nowa Europa Wschodnia
