Objawy schizofrenii – omamy i urojenia – przynoszą chorującym wiele cierpienia. Psychoza może wystąpić w każdym wieku, choć najczęściej zachorowania przypadają zazwyczaj między 18. a 30. r.ż.
Przyczyny i objawy schizofrenii
Schizofrenia należy do złożonych poważnych zaburzeń zdrowia psychicznego. Szacuje się, że choruje na nią 0,5-1% populacji (1 osoba na 100/200). Szacunki te są przybliżone i zależą od miejsca oraz kręgu kulturowego.
Obecnie uznaje się, że do objawów schizofrenii należą trzy grupy symptomów:
- objawy negatywne (unikanie kontaktów społecznych, brak motywacji, ubóstwo mowy, brak odczuwania przyjemności)
- objawy pozytywne (urojenia, halucynacje)
- objawy dezorganizacji (zaburzenia myślenia, zachowania dziwaczne).
Schizofrenia to zaburzenie o silnym podłożu genetycznym, jednak na ten moment nie jest dokładnie znana jego etiologia. Wskazuje się, że nie bez znaczenia są również czynniki środowiskowe, a więc sprawdza się tutaj model podatność-stres, czyli wskazujący na to, że znaczenie w powstawaniu zaburzeń ma interakcja podatności genetycznej ze środowiskiem (np. atmosferą w domu rodzinnym).
Jak wskazują badania, do czynników, które nie ulegają dziedziczeniu, należą m.in.: niedotlenienie w okresie neurorozwoju, infekcje matki w okresie ciąży, przyjmowanie przez matkę niektórych leków, trauma lub doświadczenie niestabilnej sytuacji w dzieciństwie. Badania bliźniąt oraz adopcyjne pokazały zależność między ryzykiem zachorowania na schizofrenię a stopniem pokrewieństwa. W przypadku bliźniąt monozygotycznych ryzyko wynosi niemal 50%, a u bliźniąt dwujajowych spada do 17% (Maciukiewicz, 2013).
Chorują przede wszystkim młodzi
Szacuje się, że u mężczyzn objawy schizofrenii pojawiają się najczęściej między 15 a 24 r. ż., a u kobiet między 25 a 30 r. ż. Mimo tej różnicy w wieku zachorowania, mniej więcej tyle samo kobiet, co mężczyzn choruje na schizofrenię. Według badań pierwsze symptomy tej choroby pojawiają się u 12-35% pacjentów przed 20. rokiem życia, natomiast u 4% przed 15. rokiem życia (Janas-Kozik, 2022). Niewielki odsetek pacjentów zaczyna chorować po ukończeniu 40 lat.
Niestety schizofrenia ma duże konsekwencje dla życia osoby chorującej, zwłaszcza jeśli bierze się pod uwagę schizofrenię o wczesnym (przed 18 r. ż.) lub bardzo wczesnym początku (przed 13 r. ż. – bardzo rzadka postać schizofrenii). Wówczas psychoza wiąże się z cięższym przebiegiem i negatywnymi skutkami zdrowotnymi, a jeśli nie jest leczona może prowadzić do wystąpienia zaburzeń współtowarzyszących, takich jak uzależnienie albo samookaleczenia.
Niestety diagnostyka schizofrenii o wczesnym początku nie jest łatwym zadaniem. Łatwo przeoczyć typowe dla niej objawy, ponieważ z jednej strony mogą być one zrzucane na wiek dziecięcy i bogatą wyobraźnię, a z drugiej, w przypadku objawów negatywnych, mogą w pierwszej kolejności sugerować inne diagnozy.
Do specyficznych objawów będą więc należały: urojenia hipochondryczne i dysmorfofobie (zaburzenia charakteryzujące się obsesyjnymi myślami na temat rzeczywistych lub wyimaginowanych wad wyglądu), głosy (np. zabawek) oraz omamy wzrokowe, dotykowe, węchowe, czucia somatycznego (w przypadku dorosłych najczęściej występują omamy słuchowe). Objawy negatywne w przypadku dzieci to izolacja, odmowa chodzenia do szkoły, agresja fizyczna i słowna.
Może się wydawać, że są to objawy typowe dla buntu nastoletniego lub zaburzeń zachowania, więc tym bardziej trudno w pierwszej kolejności podejrzewać schizofrenię. Jak więc odróżnić potencjalny epizod psychotyczny od buntu? Przede wszystkim warto obserwować, jak dziecko funkcjonuje w wielu obszarach swojego życia – domu, szkole, kręgu znajomych, w ramach zajęć pozalekcyjnych i swoich pasji. Jeśli objawy negatywne prowadzą do załamania linii życiowej, czyli zaprzestania kontaktów społecznych, pielęgnowania swoich zainteresowań, chodzenia do szkoły czy uczenia się, wówczas należy zastanowić się nad powodami takiego zachowania.
Schizofrenia jest chorobą, która ma negatywny obraz społeczny, dlatego nic dziwnego, że rodzicom trudno wziąć pod uwagę, że ich dziecko może na nią cierpieć. Warto jednak pamiętać, że im wcześniejszy początek schizofrenii, tym gorsze rokowania, dlatego tak ważne jest, by jak najszybciej wdrożyć leczenie farmakologiczne, psychoterapię oraz treningi umiejętności społecznych.
Kinga Bartkowiak – psycholożka w trakcie szkolenia psychoterapeutycznego, pracuje na Oddziale Podwójnej Diagnozy i Leczenia Uzależnień CM HCP w Poznaniu oraz w Pilotażowym Centrum Zdrowia Psychicznego.
Foto: Ministerstwo Zdrowia
