W październiku zagraniczne media informowały, że Wielka Brytania przekaże Mauritiusowi zwierzchnictwo nad leżącymi na Ocenie Indyjskim wyspami Czagos, które od ponad 50 lat były przedmiotem sporu między tymi państwami. Zastrzeżono, że znajdująca się na wyspie Diego Garcia baza wojskowa pozostanie (na mocy dzierżawy) pod jurysdykcją brytyjsko-amerykańską przez co najmniej 99 lat.
„To przełomowy moment w naszych stosunkach i demonstracja naszego trwałego zaangażowania w pokojowe rozwiązywanie sporów i praworządność” – napisali w wspólnym oświadczeniu premierzy Wielkiej Brytanii – Keir Starmer i Mauritiusu – Pravind Jugnauth.
Jak podaje BBC, traktat miał zostać podpisany przed inauguracją Donalda Trumpa w poniedziałek, a rząd Mauritiusa miał zatwierdzić umowę w środę. Jednak „z dnia na dzień brytyjskie stanowisko się zmieniło” – przekazało brytyjskiej redakcji anonimowe źródło z Mauritiusa, zaznajomione w kwestii negocjacji.
Nagły zwrot Londynu ws. Wysp Czagos. „Trump ma prawo rozważyć”
Choć umowa otrzymała zielone światło od administracji Joe Bidena, biuro premiera Wielkiej Brytanii poinformowało w środę, że przyszła administracja Donalda Trumpa musi „rozważyć” umowę.
Rzecznik brytyjskiego premiera Keira Starmera przekazał natomiast, że jest to „całkowicie uzasadnione, aby administracja USA rozważyła szczegóły” jakiegokolwiek porozumienia.
Jednak minister spraw zagranicznych w brytyjskim gabinecie cieni Priti Patel oceniła, że jest to „całkowite upokorzenie” dla Stramera, przypominając, że Partia Pracy zamierzała dopiąć porozumienia przed powrotem Trumpa do Białego Domu.
Jaka przyszłość Wysp Czagos? Marco Rubio grzmiał o „poważnym zagrożeniu”
Jak przypomina agencja AP, wcześniejsze plany rządu w Londynie spotkały się ze sprzeciwem Trumpa i jego zwolenników. Wybrany przez republikanina na sekretarza stanu Marco Rubio ostrzegł nawet w zeszłym roku, że umowa Wielkiej Brytanii z Mauritiusem stanowi „poważne zagrożenie” dla bezpieczeństwa narodowego USA.
Przypomnijmy: Czagos to archipelag ponad 60 małych, ale strategicznie ważnie położonych wysp, które do 1965 roku były administracyjnie powiązane z Mauritiusem.
W związku z planami przyznania niepodległości Mauritiusowi Wielka Brytania wydzieliła je, tworząc odrębny podmiot o nazwie Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, a z powodu negocjowanej wówczas umowy ze Stanami Zjednoczonymi o utworzeniu bazy wojskowej na Diego Garcia, jedynej zamieszkanej wyspie w archipelagu, wysiedliła z niej całą ludność.
Konflikt o wyspy na Oceanie Indyjskim. Wielka Brytania przegrała w Hadze
Spór pomiędzy Mauritiusem a koroną brytyjską trwał od dziesięcioleci. Brytyjczycy utrzymywali, że kupili Czagos za trzy mln funtów od Mauritiusu w 1965 roku, gdy ten był jeszcze ich kolonią.
Maurytyjczycy twierdzili natomiast, że zostali zmuszeni do oddania archipelagu w zamian za niepodległość, którą uzyskali trzy lata później. Podział terytorium był sprzeczny z zasadami ONZ ws. dekolonizacji.
W lutym 2019 roku Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTK) w Hadze wydał niewiążącą opinię doradczą, że dekolonizacja Mauritiusu nie jest skończona, dopóki Wielka Brytania zajmuje Czagos.
Trzy miesiące później Zgromadzenie Ogólne ONZ przytłaczającą większością głosów – 116 do sześciu – wyznaczyło Londynowi pół roku na oddanie wysp. Dzierżawa bazy Amerykanom została przedłużona do 2036 roku.
