Podwójna gra Viktora Orbana. „Polska nie może dłużej tego tolerować”

Polska realnie wspiera Ukrainę

Polski rząd był jednym z pierwszych, który po inwazji Rosji wsparł Ukrainę wojskowo. Władze Węgier nie zrobiły dosłownie nic, by Ukraińcom pomóc, zasłaniając się frazesami o pokoju, oczywiście na rosyjskich warunkach. Nasz ówczesny premier jako pierwszy przywódca z krajów UE i NATO pojawił się w Kijowie – niecały miesiąc po inwazji. Orban pojechał tam dopiero teraz — na początku lipca 2024 r. i to głównie po to, by zwrócić uwagę na początek półrocznej węgierskiej prezydencji w UE, która — delikatnie sprawę ujmując — nie będzie miała żadnego znaczenia. Kilka dni później pojechał zresztą do Moskwy na „pokojowe rozmowy” z Władimirem Putinem uznawanym przez sojuszników Węgier za zbrodniarza wojennego. Nie miał do tego ani mandatu Komisji Europejskiej, ani Rady UE, której w świetle unijnego prawa przewodzi.

Z Warszawy do Budapesztu bliżej jest niż do Szczecina, ale obie stolice żyją jakby w zupełnie innych geopolitycznych galaktykach. Na rozpoczynającym się we wtorek w Waszyngtonie szczyt NATO Andrzej Duda i szefowie MSZ oraz MON zabiegać będą o wsparcie wojskowe dla Ukrainy i koordynację pomocy dla Kijowa. Orban wiele tygodni przed szczytem zablokował utworzenie natowskiego funduszu pomocy Ukrainie, który miałby być swoistą „polisą ubezpieczeniową” na wypadek zwycięstwa w wyborach prezydenckich Donalda Trumpa, który pomoc tę może wstrzymać. Co więcej, Donald Tusk, Andrzej Duda i Radosław Sikorski są zwolennikami zaproszenia Ukrainy do NATO, czemu stanowczo sprzeciwia się Viktor Orban. To właśnie m.in. z powodu wątpliwości Budapesztu przywódcy krajów Sojuszu Północnoatlantyckiego nie zająkną się o zaproszeniu Kijowa do NATO. Sojusz działa na zasadzie konsensusu i jeśli któreś z państw członkowskim czemuś się kategorycznie sprzeciwia, to nie ma sposobu, by taki sprzeciw obejść.

Na szczycie pojawi się być może ogólnikowe zapewnienie, że droga Ukrainy do NATO jest nieodwracalna. O ile w interesie Polski jest istnienie silnego, zjednoczonego i gotowego na wszystko (w tym na wojnę z Rosją) NATO z USA jako filarem bezpieczeństwa, to Orban, grając na zwycięstwo Trumpa, podkopuje de facto fundamenty sojuszu.

Szczyt NATO: trudne rozmowy przy stole

Na szczycie w Waszyngtonie Orban usiądzie do stołu z Tuskiem i innymi przywódcami NATO tak jak gdyby nic się nie stało. Polityk, który jest najbliższym i jednym bodaj sojusznikiem Putina w UE i NATO uczestniczyć będzie w poufnych rozmowach dotyczących bezpieczeństwa NATO, dla którego to przecież Putin jest największym zagrożeniem. Nie wiem, jak będą czuli się uczestnicy szczytu, mając świadomość, że Putin może dowiedzieć się od Orbana o tym, co każdy z nich powie. Czy będą gryźli się w język? A może najważniejsze sprawy omówią z kuluarach, aby premier Węgier tego nie usłyszał?

Sojusznicy nie są w stanie nic z tym zrobić. Traktat Waszyngtoński nie przewiduje bowiem możliwości wykluczenia żadnego z członków NATO. Nieco inaczej jest w Unii Europejskiej, której państwa członkowskie mogą tymczasowo odebrać Węgrom prawo głosu w Radzie UE ze względu na naruszenie praworządności. Chodzi o procedurę, która ciągnie się od prawie sześciu lat. W połowie 2018 r. Parlament Europejski większością dwóch trzecich głosów zwrócił się do Rady UE z wnioskiem o stwierdzenie ryzyka poważnego naruszenia przez Węgry unijnych wartości. Tym samym uruchomiona została procedura z Artykułu 7 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), która w przypadku jednomyślnej decyzji wszystkich państw członkowskich, może skończyć się zawieszeniem prawa Węgier do głosowania w Radzie UE.

Jak dotąd wydawało się to niemożliwe, a doprowadzenie do końca procedury naruszeniowej uznaje się w UE za „opcję atomową”. W Europie bardzo długo nie było odpowiedniego klimatu politycznego, by stawiać sprawę na ostrzu noża. Po drugie procedurą objęta była także Polska, więc w razie głosowania, oba kraje mogłyby przyjść sobie z pomocą i zablokować decyzję o zawieszeniu w prawach członka UE. Sytuacja zmieniła się radykalnie po objęciu władzy w Warszawie przez koalicję partii demokratycznych i niedawnym zamknięciu procedury wobec Warszawy. Co więcej, obstrukcja Orbana ws. Ukrainy coraz bardziej irytuje państwa członkowskie i zdecydowana większość z nich, z Polską włącznie, ma już dosyć węgierskich wolt. Węgry nadal blokują zwiększenie unijnego funduszu na dozbrajanie Ukrainy o kolejne pół miliarda euro. Radosław Sikorski przyznał niedawno w rozmowie z „Newsweekiem”, że z powodu węgierskiej blokady, wstrzymana jest wypłata Polsce 450 mln euro za dostarczony na Ukrainę sprzęt, co utrudnia nam wysyłanie kolejnych pakietów.

Kto obroni Viktora Orbana?

Pozostaje czekać na dokończenie procedury naruszeniowej i doprowadzenie do odebrania Węgrom głosu w Radzie UE to jedno z zadań dla polskiej prezydencji w UE, która zacznie się w styczniu 2025 r. Nie będzie to łatwe dla Tuska, choćby dlatego, że jeszcze kilka lat temu chronił węgierskiego premiera jako przewodniczący Rady Europejskiej, a potem szef Europejskiej Partii Ludowej. Tusk nie był zresztą w tym sam — Orban nie urósłby w siłę, gdyby oczu na to, co robi w Budapeszcie, nie przymykała Angela Merkel.

Kanclerz Niemiec odeszła już jednak z polityki, a w Berlinie rządzi Olaf Scholz. Drogi Tuska i Orbana rozeszły się już dawno temu. Trzeba mieć nadzieję, że premier, który tak bardzo ceni sobie praworządność w Polsce, nie będzie przymykał oczu na jej łamanie na Węgrzech.