Program „Czyste Powietrze”, mający na celu poprawę jakości powietrza poprzez wymianę pieców i termomodernizację budynków, obecnie znajduje się w zawieszeniu. Nie wstrzymano jednak kontroli dotyczących zasadności przyznanych dotacji. Beneficjenci, u których wykryto nieprawidłowości, muszą liczyć się z surowymi konsekwencjami, w tym zwrotem dofinansowania wraz z odsetkami.
Kontrole w programie „Czyste Powietrze”
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska prowadzą kontrole inwestycji realizowanych w ramach programu „Czyste Powietrze”. Obejmują one zarówno okres realizacji przedsięwzięcia, jak i pięć lat od jego zakończenia. Sprawdzane jest m.in. miejsce realizacji projektu oraz sposób wykorzystania dotacji. Beneficjenci są zobowiązani udostępnić niezbędne dokumenty oraz umożliwić kontrolerom dostęp do budynku.
Od kilku tygodni liczba takich inspekcji znacząco wzrosła, a planowane jest dalsze rozszerzanie zakresu weryfikacji. Największe prawdopodobieństwo kontroli dotyczy osób, które składały wnioski i otrzymywały dotacje po 22 kwietnia 2024 roku. Według danych NFOŚiGW, kontrolą objęte zostanie co dwudzieste gospodarstwo domowe korzystające z programu w tym okresie.
Nieprawidłowości i konsekwencje
Kontrole ujawniające niezgodności z umową, takie jak brak likwidacji starych źródeł ciepła czy zaniżanie dochodów w celu uzyskania wyższego dofinansowania, mogą prowadzić do poważnych sankcji. W takich przypadkach umowa jest wypowiadana, a beneficjent zobowiązany do zwrotu całej dotacji wraz z odsetkami. W przypadku mniej poważnych naruszeń możliwe jest zmniejszenie wysokości przyznanych środków.
Powody wstrzymania programu
Zawieszenie programu „Czyste Powietrze” wynika z licznych nadużyć. Wśród problemów wskazywane są zarówno działania nieuczciwych firm oferujących wadliwe urządzenia czy fałszywe faktury, jak i niewywiązywanie się beneficjentów z warunków umowy. Obecnie trwają prace nad rewizją programu, by ograniczyć skalę nadużyć i poprawić skuteczność jego realizacji.
Co mogą kontrolować instytucje?
Kontrole obejmują m.in.:
- Prawidłowość likwidacji starych źródeł ciepła.
- Zgodność realizacji inwestycji z założeniami projektu.
- Poprawność dokumentacji, w tym faktur potwierdzających zakup urządzeń.
- Udostępnienie budynku do oględzin.
Program „Czyste Powietrze” przyniósł wiele korzyści dla środowiska, ale również ujawnił problemy związane z niewłaściwym wykorzystaniem środków. Beneficjenci muszą liczyć się z surowymi kontrolami, a w przypadku wykrycia nieprawidłowości – z koniecznością zwrotu dotacji. Instytucje odpowiedzialne za nadzór zapowiadają intensyfikację działań, co ma na celu zwiększenie transparentności i efektywności programu.
