Trzy nowe świadczenia dla rodzin. Kluczowe zapisy

12 czerwca 2024 r. ustawa o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka „Aktywny Rodzic” została ogłoszona w Dzienniku Ustaw RP i tym samym stała się częścią polskiego porządku prawnego – przypomina resort rodziny. 

Minister rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk podkreśliła, że program „Aktywny Rodzic” to inicjatywa wspierająca opiekę nad dziećmi oraz aktywizację zawodową rodziców. Umożliwi młodej mamie powrót do pracy po urodzeniu dziecka, a tacie po zakończeniu urlopu rodzicielskiego. Na jakie dokładnie wsparcie będą mogli liczyć rodzice? Przedstawiamy najważniejsze założenia programu.

Nowa ustawa „Aktywny Rodzic” wprowadza trzy rodzaje wsparcia dla rodziców:

• „Aktywni rodzice w pracy” – świadczenie wspierające rodziców w powrocie do pracy,
• „Aktywnie w żłobku” – świadczenie pomagające w opłaceniu opieki w żłobku,
• „Aktywnie w domu” – świadczenie dla rodziców, którzy decydują się na opiekę nad dzieckiem w domu.

Rodzice będą mieli do wyboru trzy świadczenia, ale w danym miesiącu na to samo dziecko będzie można pobierać tylko jedno z nich. Istnieje również możliwość wielokrotnej zmiany świadczeń, pod warunkiem że w danym miesiącu na dane dziecko będzie wypłacane tylko jedno świadczenie. Żadne z nowych świadczeń nie będzie ograniczone progiem dochodowym. Natomiast w przypadku świadczenia „Aktywni rodzice w pracy” weryfikowane będzie, czy rodzice faktycznie pracują.  

Nowa ustawa wprowadza również zmiany w przepisach dotyczących opieki nad dziećmi do lat trzech. Celem jest zwiększenie liczby miejsc w żłobkach i poprawa jakości usług. Ustawa daje również ministrowi rodziny możliwość wprowadzania programów, które mają na celu poprawę jakości opieki, edukację rodziców na temat znaczenia dobrej opieki instytucjonalnej oraz przeprowadzanie badań w celu ulepszania tych usług.

Świadczenia w ramach tego programu będą dostępne od 1 października 2024 roku i będą realizowane przez ZUS.

„Aktywni rodzice w pracy” – to świadczenie jest bezpośrednim wsparciem dla rodziców aktywnych zawodowo, którzy mają dzieci w wieku od roku do trzech lat. 

Zgodnie z ustawą, rodzice spełniający określone kryteria aktywności zawodowej będą mogli otrzymywać comiesięczne dofinansowanie z programu „Aktywni rodzice w pracy” w wysokości 1500 zł przez dwa lata, począwszy od 12. miesiąca życia dziecka.

Dla rodziców dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności, które wymagają stałej lub długotrwałej opieki oraz codziennego zaangażowania opiekuna w proces leczenia, rehabilitacji i edukacji, przewidziano wyższe świadczenie wynoszące 1900 zł miesięcznie. Nowe przepisy mają na celu ułatwienie godzenia obowiązków zawodowych z rodzicielskimi, szczególnie w przypadku rodzin z dziećmi wymagającymi specjalnej opieki.

Ze świadczenia „Aktywnie w żłobku” mogą skorzystać rodzice dzieci, które uczęszczają do instytucji opieki nad dziećmi do lat trzech, czyli żłobków, klubów dziecięcych lub dziennych opiekunów. Rodzice otrzymają do 1500 zł miesięcznie na dziecko lub do 1900 zł miesięcznie na dziecko niepełnosprawne, jednak nie więcej niż wynosi opłata za pobyt dziecka w danej instytucji.

Nowe świadczenie zastąpi mniej korzystne dofinansowanie obniżenia opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, które wynosiło maksymalnie 400 zł miesięcznie, zgodnie z ustawą z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi do lat trzech.

W nowej ustawie znajdziemy również zapis dotyczący maksymalnej wysokości opłat za żłobek, której przekroczenie uniemożliwi danej placówce lub dziennemu opiekunowi korzystanie z programu „Aktywnie w żłobku”. Takie działanie ma zapobiec znacznemu wzrostowi kosztów za opiekę nad dziećmi. W początkowym okresie obowiązywania ustawy limit ten wyniesie 2200 zł miesięcznie.

Wprowadzenie programu „Aktywnie w żłobku” spowoduje uchylenie przepisów ustawy o opiece nad dziećmi do lat trzech, które dotyczyły dofinansowania obniżenia opłat za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. Rodzice będą mieli możliwość zachowania wcześniej przyznanego dofinansowania dzięki zasadzie ochrony praw nabytych, a także przejścia na nowe, bardziej korzystne świadczenie „Aktywnie w żłobku”.

Nowe świadczenie „Aktywnie w domu” zastąpi dotychczasowy rodzinny kapitał opiekuńczy, który nie obejmował pierwszego dziecka. Będzie przysługiwać na każde dziecko w wieku od 12 do 35 miesięcy, zapewniając rodzicom 500 zł miesięcznie przez 24 miesiące. W przeciwieństwie do poprzedniego świadczenia, nie będzie możliwości pobierania 1000 zł miesięcznie przez 12 miesięcy.

To wsparcie jest skierowane do rodziców dzieci w wieku od 12 do 35 miesięcy, którzy nie kwalifikują się lub nie chcą korzystać ze świadczeń „Aktywni rodzice w pracy” lub „Aktywnie w żłobku„, ponieważ nie pracują lub ich dziecko nie uczęszcza do instytucji opiekuńczej.

Wprowadzenie programu „Aktywnie w domu” spowoduje uchylenie ustawy z 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym, przy zachowaniu nabytych praw. Rodzice będą mogli zachować przyznany wcześniej rodzinny kapitał opiekuńczy lub przejść na nowe świadczenie, jeśli będzie dla nich korzystniejsze. Aktywni zawodowo rodzice mogą np. zrezygnować z rodzinnego kapitału opiekuńczego i ubiegać się o świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”.